Bilişsel Gelişim Kuramı (Piaget) - (Gelişim ve öğrenme Eğitim Bilimleri )

Bilişsel Gelişim Kuramı (Piaget) adlı doküman sinifogretmeniyiz.biz sitemizin KPSS ve Eğitim Bilimleri Dokümanları kategorisinde yer almaktadır. Bu kategoride Bilişsel Gelişim Kuramı (Piaget) - dosyasına benzeyen başka dokümanlar dabulabilirsiniz. Bu kategori de ilkokul 1.sınıf, 2.sınıf, 3.sınıf, 4.sınıf ve ortaokul 5.sınıf, 6.sınıf, 7.sınıf, 8.sınıf dosya ve dokümanlarına ulaşabilirsiniz.

KPSS ve Eğitim Bilimleri Dokümanları kategorisindeki diğer dokümanları görmek için tıklayınız.

Dosyayı indirmek için aşağıdaki hemen indir bağlantısına tıklamanız yeterlidir.

Bu dosya Mustafa Altincik tarafından Sınıf Öğretmeniyiz Biz sitesine 3.5.2009 1 tarihinde yüklenmiştir.
Bugüne kadar toplam 457 kere indirilmiştir

» H E M E N İ N D İ R...

Word'e Aktar | Yazdır | Yazıcı Dostu | Okunma:16892

B�L��SEL GEL��M KURAMI (PIAGET)

Kuram�n Genel Tan�t�m�

E�itim konusunda “düzeltici biri” say�lmasa da, Piaget günümüzde e�itime yeni bir çehre getirilmesini hedefleyen eylemlerin temelini olu�turan çocuk dü�ünce biçimini su yüzüne ç�kartt�. Bu aç�dan ele al�nd��nda, Piaget’in çocuklar�n dü�ünce biçimini ilk kez ciddiye alan bir bilim adam� oldu�u söylenebilir. Piaget'in geli�tirdi�i kuram�n özünde, çocuklar�n bilgiye ula�ma yöntemlerinin derinliklerine inilmesinin genelde bilginin nas�l olu�up geli�ti�ine ��k tutaca�� görü�ü yatmaktad�r. Bu görü�ün gerçekten de bilginin daha iyi kavranmas�na neden olup olmad�� ise, Piaget ile ilgili her �ey gibi, tart��mal� bir konudur.

Piaget’in üzerinde durdu�u ilk kavram “zekâ”d�r. Piaget zekây� organizman�n çevreye uyum yapabilme yetene�i olarak tan�mlar ve zekice davranmak organizman�n ya�am� için en uygun ko�ullar� sa�lamakt�r.

Piaget’ye göre çocuk, dünyan�n pasif al�c�s� de�ildir. Bilgiyi kazanmada aktif bir role sahiptir. Ayr�ca, de�i�ik ya�lardaki çocuklar�n ve yeti�kinlerin dünyalar� birbirinden farkl�d�r. Piaget bu farkl�l��n nedenlerini incelemi� ve bireyin dünyay� anlamas�n� sa�layan bili�sel süreçleri aç�klamaya çal��m��t�r.

B�L��SEL GEL��MDE TEMEL KAVRAMLAR

1.�EMA

Bireyin do�umdan itibaren çevresinde bulunan olgu, olay ve nesneleri tan�mlamak için zihninde olu�turdu�u alg� çerçevesidir.

· En temel zihinsel yap�d�r

· Yeni gelen bilginin yerle�tirilece�i bir çerçevedir.

· Örgütlenmi� davran�� ve dü�ünce kal�plar�d�r.

· Bireyin ö�renme arac�d�r.

Bebek do�du�unda ilk �emas� refleksif nitelik ta��r. Yani ilk kulland�� ema yakalama ve emme �emas�d�r. Örne�in 2 ayl�k bir bebe�in eline ald�� her �eyi a�z�na götürmesi. Ancak 2–3 ya��ndaki bir çocuk eline ald�� nesneyi sallar, çevirir, yan yana veya üst üste formlar olu�turabilir. Çünkü olgunla�ma ve ya�ant�lar sonucu �emalar� de�i�mi� ve geli�mi�tir.

�ema kavram�n� somutla�t�ran bir örnek: Köye bir gezi s�ras�nda, k�rda yay�lan koyunlar� ilk kez gören çocuk “baba köpeklere bak” der. Aç�kça görülüyor ki koyunlar çocu�un bildi�i köpek ölçütlerine en uygunudur. Koyun uyar�c�s�yla kar��la�t��nda, onu kendisinde var olan uygun �ema içine yerle�tirmi�tir. Ancak koyunlarla etkile�imde bulunup yeni ya�ant�lar kazand�ktan sonra, koyunun köpek olmad��n� anlay�p onun için yeni bir �ema, kategori olu�turacakt�r.

2.ADAPTASYON

Bireyin çevresinde meydana gelen de�i�imlere uyum sa�lamas�d�r.

Örnek: Sürekli olarak direksiyonu solda olan arabalar� kullanan bir ki�inin direksiyonu sa�da olan arabalar� kullanabilmesi için daha önce olu�turdu�u araba sürme �emas�n� de�i�tirmesi gerekir.

Uyum sa�lama mevcut �emalar�n çevreye kar�� bir tepki olarak de�i�im ve geli�im göstermesidir.

Piaget’e göre uyum sa�lama 2 çe�ittir:

Özümleme: Bireyin yeni kar��la�t�� bir durumu var olan �ema içine yerle�tirmesidir.

Örnek: küçük çocu�un sehpaya masa demesi, ilk kez gördü�ü kertenkeleye y�lan demesi, Örnek olarak çocu�un koyunlar� köpek �emas� içine yerle�tirmesi bir özümleme örne�idir.

Uyumsama: Yeni �emalar�n olu�turulmas� sürecidir.

Örnek: ilk kez gördü�ü kaplana kedi diyen bir çocu�un daha sonra kaplan�n kediden daha büyük, daha h�zl� bir hayvan oldu�unu ö�renip zihninde yeni bir kaplan �emas� olu�turmas�

2.OLGUNLA�MA

Piaget’e göre olgunla�ma önce fiziksel büyüme ile ilgilidir. Fiziksel büyüme de zihinsel geli�imi sa�lar.

Olgunla�ma baz� bili�sel süreçlerin, fiziksel yeterliliklerin artmas�na ba�l� olarak geli�mesidir.

Örnek: Okuma yazma davran��n� kazanmak için belli bir ya�a ula�mak gerekir. Organizma boy ve kilo olarak fiziksel geli�imini tamamlamak zorundad�r. Yakla��k 6–7 ya�lar�nda da zihinsel faaliyetler geli�erek okuma yazma düzeyine ula��l�r. Yeterli fiziksel olgunla�ma meydana gelmeden dil geli�imi gerçekle�mez. Kalem tutmak için ince motor kaslar�n� yeterli olgunluk düzeyine eri�mi� olmas� gerekir. Topa vurmak için bacak kaslar�n�n yeterli olgunluk düzeyine eri�mi� olmas� gerekir

2.YA�ANTI

Fiziksel ve sosyal çevreyle gerçekle�en her türlü etkile�imdir. Geçirilen ya�ant�lar bili�sel geli�im ile do�rudan ilgilidir. Zengin etkile�im ortam� bili�sel geli�ime olumlu etki yapar.

�lk önce anne-babas�n�n yürümeye çal��an bebe�in geçirdi�i ya�ant�lar sonucu yürüme davran��n� yard�m almadan gerçekle�tirmesi

3.ÖRGÜTLEME

Özümleme ve uyumsama süreçleri sonunda yeni edinilen her �ema daha önceki �emalar aras�na al�narak tüm yap�n�n yeniden düzenlenmesidir. Örgütleme :

· Süreçleri tutarl� ve sistematik hale getirmek için birle�tirme

· Koordinasyon sa�lama

· Fikirler ve eylemleri birle�tirme eylemidir

Örnek: yeni do�anlar ellerine bir obje ald��nda onu görebilir ve tutabilirler. Buradaki görme ya da tutma eylemi koordineli bir görme ve tutma eylemi de�ildir. Ancak koordinesiz birkaç emme ve yakalama etkile�iminden sonra bebek istedi�i nesneyi yakalama ve emme davran�� gösterebilir. Bu �ekilde düzensiz etkile�imden organize edilmi� etkile�ime geçi� söz konusudur.

4.DENGELEME

Özümleme ve uyumsama süreçleri sonucunda çe�itli düzenlemeler çerçevesinde dinamik bir dengeye ula�ma sürecidir.

Birey özümleme yapamad�� zaman bir dengesizlik olu�ur ve birey bundan rahats�z olu�ur, birey bundan rahats�z olur ve düzenleme sürecine girer, dengesizlikten ç�k�p yeni bir denge durumu olu�turur. Dengeleme süreci bireyin çevreye uyumunu ve dengeye ula�mas�n� sa�lar.

Dengeleme dura�an de�ildir. Bir dengesizlik söz konusu oldu�unda özümleme ve uyumsama yoluyla dengesizlik giderilir ve yeni denge durumu sa�lan�r.

Ö�renme büyük ölçüde organizman�n dengesinin bozulmas�na ve dengenin yeniden daha üst düzeyde kurulmas�na ba�l�d�r.

B�L��SEL GEL��M�N TEMEL �LKELER�

1.OLGUNLA�MA

Piaget’e göre olgunla�ma önce fiziksel büyüme ile ilgilidir. Fiziksel büyüme de zihinsel geli�imi sa�lar.

Olgunla�ma baz� bili�sel süreçlerin, fiziksel yeterliliklerin artmas�na ba�l� olarak geli�mesidir.

Örnek: okuma yazma davran��n� kazanmak için belli bir ya�a ula�mak gerekir. Organizma boy ve kilo olarak fiziksel geli�imini tamamlamak zorundad�r. Yakla��k 6–7 ya�lar�nda da zihinsel faaliyetler geli�erek okuma yazma düzeyine ula��l�r.

Yeterli fiziksel olgunla�ma meydana gelmeden dil geli�imi gerçekle�mez

Kalem tutmak için ince motor kaslar�n� yeterli olgunluk düzeyine eri�mi� olmas� gerekir.

Topa vurmak için bacak kaslar�n�n yeterli olgunluk düzeyine eri�mi� olmas� gerekir.

2.YA�ANTI

�lk önce anne-babas�n�n yürümeye çal��an bebe�in geçirdi�i ya�ant�lar sonucu yürüme davran��n� yard�m almadan gerçekle�tirmesi

3.SOSYAL ETK�LE��M

Bireyin çevresindeki insanlarla birtak�m ya�ant�lar geçirmesi, fikir al��veri�inde bulunmas�d�r. Bireyin çevresiyle her türlü ileti�imi sosyal etkile�imdir.

Aile, ö�retmen, arkada� çevresi, kom�uluk ili�kileri, TV ile kurdu�u her türlü etkile�im s�ras�nda birçok kavram ö�renir.

Örnek: kelebe�e “kelebek” demek

Kitaba “kitap” demek

4.DENGELEME

Yeni gelen bilginin olu�turdu�u dengesizlik bili�te gerilim yarat�r. Bu yüzden bili� sürekli dengeleme e�ilimindedir. Dengesizlik ö�renmeyi do�urur. Ö�renmeden sonra denge sa�lan�r. Bu noktada bireysel farkl�l�klardan söz edilebilir. Baz� insanlar dengeyi kolayca sa�larken baz�lar�nda dengeleme daha geç olabilir ve ö�renme süreleri farkl�l�k gösterir.

Bili�sel Geli�imin Dönemleri

Piaget bireyin yeti�kin olana kadar geçen süre içerisindeki bili�sel geli�imini inceleyerek a�amalar halinde aç�klamaya çal��m��t�r.

Duyusal Motor Dönemi: 0- 2 ya� aras�na rastlar. Bu dönemde çocuklar kendilerini d�� dünyadan ay�rmaya ba�larlar.

��lem Öncesi Dönem: 2 – 7 ya� aras�na rastlar. Kavram öncesi ( 2 – 4 ) ve sezgisel dönem ( 4 – 7 ) olmak üzere iki alt döneme ayr�l�r. Kavram öncesi dönemde çocuklar, karma��k kavramlar� ve ili�kileri anlayamazlar. Sezgisel dönemde ise, problem çözme ve ak�l yürütme etkinliklerinde bulunurlar, ancak ak�l yürütmede mant�k yerine sezgilerine dayan�rlar.

n Sembolik oyunlar çocu�un günlük ya�am�nda önemli bir yer kaplar.

n Çocuk bu dönemde büyüsel ve do�aüstü dü�üncelere sahiptir (Noel baba’n�n gerçek oldu�una inanma). Bu dü�ünce biçimi özellikle do�aüstü varl�klara inanan ebeveynlerin çocuklar�nda daha fazla görülmektedir.

n Çocuk birbirleriyle her zaman ili�kili olmayan durumlar aras�nda ba� kurmaya çal��r. Örnek: annesi hastanede do�um yapan bir çocuk annesi eve bebekle geldi�i için annesinin hastaneye her gidi�inde eve bir bebekle dönece�ini bekleyebilir.

Animizm: Çocuk cans�z nesnelere de canl�lara özgü nitelikler yükler.

Örnek: deniz k�y�s�ndan çak�l ta�� toplayan bir çocuk sadece bir ta� almak yerine birden fazla ta� toplayabilir. Bunun nedeni soruldu�unda çocuk “canlar� s�k�lmas�n” diye cevap verebilir.

Somut ��lemler Dönemi: 7 – 11 ya� aras�na rastlar. �lkokul y�llar�ndaki çocuklar, bili�sel yeterlikleri bak�m�ndan çok h�zl� de�i�me gösterirler. Bu dönem ilkö�retimin birinci kademesini olu�turur.

n Korunum ilkesi ve bilgileri mant�kl� ili�kiler yoluyla dü�ünme geli�mi�tir.

n Çocuklar, alg�lanan görüntüye de�il, gerçe�i anlayarak tepkide bulunurlar.

n Baz� i�lemleri zihinsel olarak yapabilecek durumdad�rlar.

n S�ralama ve zorca olan s�n�flamalar� yapabilirler. Dört i�lemi kavrayarak somut olaylarla ilgili problem çözebilirler. ��lemleri tersine çevirebilirler.

n Benmerkezcilikten uzakla��r. Olaylar� ve dünyay�, ba�kalar� aç�s�ndan görebilirler.

n Nesneleri birden çok boyuta göre (renk, �ekil gibi) grupland�rabilir. Nesnenin korunumunu kazan�rlar.

Örne�in; ta��t araçlar�na otomobiller ve kamyon vb. di�er ta��t araçlar� olarak gruplayabilir, otomobilleri de, benzinle çal��anlar ve mazot vb. yak�tla çal��an di�er otomobiller olarak s�n�fland�r�labilirler

n Çocuklar i�lem öncesi dönemde bu beceriye sahip de�ilken somut i�lemler döneminde say�, madde, uzunluk, alan, a��rl�k ve hacim korunumunu kazan�rlar.

n Bu dönemde en düzeyde gruplama yapabilirler. Bir grup bir nesnenin bir ba�ka grubun alt s�n�f� olabilece�ini anlarlar.

n Somut oldu�u sürece karma��k problemleri çözebilirler.

n Soyut problemleri ise çözemezler.

n Dili etkili olarak kullanmakla birlikte vatan, millet, ülke vb. soyut kavramlar� anlayamazlar. Soyut kavram ve deneyimlerin somut yollar ile aç�klanmalar� gerekir.

Soyut ��lemler Dönemi: 11 ya��ndan itibaren bireyin hayat�n�n geri kalan k�sm�n� içerir. �lkö�retimin ikinci kademesini ve sonraki zaman� içerir. Ergenlik döneminin ba�lang�c�ndan itibaren çocuklar�n dü�ünme biçimleri, yeti�kinlere benzer hale gelir. Bu dönemde art�k soyut dü�ünme ba�lar.

n Birey bu dönemde soyut dü�ünerek bununla ilgili i�lemler yapabilir.

n Ak�l yürütmede tümevar�m ve tümdengelimi kullanabilirler. Ayr�ca hipotez olu�turabilir ve Hipotezler kurabilir.

n Ergenlerde gözlenen önemli bir di�er zihinsel geli�im özelli�i de hipotetik ko�ullara göre dü�ünmeleridir.

Örne�in, okullarda münazara (tart��ma) yaparken, bulundu�u gruba benimsemedi�i bir fikir savunma görevi verildi�inde, tart��man�n hat�r� için b u konuda fikir üretip savunabilirler. �lkö�retimin 6.,7.,8. S�n�flar�nda ve lisede ergenlerin, analiz etme kar��la�t�rma soyut ili�kileri bulma özgün bir �ey üretme, ele�tirel dü�ünme gibi özelliklerini geli�tirici nitelikte etkinliklere yer verilmesi gerekmektedir.

n Dü�üncelerini organize edebilir.

n Çocuklar soyut kavramlar� anlayarak etkili bir �ekilde kullanabilirler. Bu dönemde çocuklar, çe�itli ideal fikirleri, de�erleri, inançlar� geli�tirmeye ba�lar. Toplumun yap�s�yla, felsefesiyle, politikayla ilgilenir: bir de�erler sistemi örgütlemeye yönelirler.

n Çözüme sistemli bir �ekilde ula��r.

n Çe�itli ideal fikirleri, de�erleri, inançlar� geli�tirmeye ba�larlar. Toplumun yap�s�yla, felsefesiyle, politikayla ilgilenir; bir de�erler sistemi örgütlemeye yönelirler.

n Ayr�ca dil geli�imi bak�m�ndan kavramlar�n, atasözlerinin, deyimlerin anla��lmas�nda art�k problemi yoktur.

Kuram�n �lkeleri:

n Yeni ö�renmeler öncekilerin üzerine bina edilir. Ö�retmen, anlatt�� konu hakk�nda ö�rencinin daha önceden bildiklerinin fark�nda olmal�, bu bilgilere sayg� göstermeli ve ö�retme esnas�nda de�erlendirmelidir. Yeni bilgiler ö�renciye bir �eyleri aç�klayabilme gücü verdi�i ve daha önceki bilgilerini geni�letebilme olana�� sunabildi�i oranda ö�renci için anlaml� olacakt�r.

n Ö�renme bir anlam yükleme çabas�d�r. �nsanlar�n kar��la�t�klar� her �eye anlam yükleme çabas� içerisinde olduklar� dü�ünülerek, ö�renme derinli�ine dü�ünebilme, konunun özünü kavrama olana�� sunacak �ekilde düzenlenmelidir. Yüzeysel olarak verilen bilgilerin tekrar�n� istemek ö�renci için anlams�zd�r.

n Ö�renme uygulama �ans� tan�mal�d�r. Ö�retim ö�renciye ö�rendiklerini kullanmak için de�i�ik f�rsatlar vermelidir. Aksi halde, ö�rencideki anlam olu�turma mücadelesi kaybolur (Marshall, 1992).

n Ö�retmen otorite figürü olmamal�d�r. Ö�retmen s�n�fta bir otorite figüründen ziyade bir basketbol antrenörü gibi bütün ö�rencilerin potansiyellerini sonuna kadar kullanmada onlara rehberlik yapan k�lavuz rolünde olmal�d�r.

n Ö�renme, ö�retmen ve ö�rencinin kar��l�kl� etkile�imi ile gerçekle�ir. E�er ö�rencilerin duyduklar�n� ve kar��la�t�klar�n� anlama çabas� içerisinde olmas� bekleniyorsa, ö�retmen ve ö�rencilerin beraberce, kar��l�kl� güven içerisinde ve birbirlerinden yüksek beklentiler ile çal��malar� gerekmektedir.

Kuram Örnekleri:

Örnek 1: E�er bir çocu�a bir s�rada dört bilyeyi gösterirsek, daha sonra onlar� yayd�ktan sonra tekrar bakt��nda çocuk bilyelerin yay�lmas�na odaklanarak orada daha çok bilye oldu�una inanmaya yönelecektir.

Örnek 2: 2 tane de�nek birbirine paralel �ekilde konulmu� ve daha sonra bu de�neklerden birine hareket vererek biraz daha ileri gitmesini sa�larsak çocuk hareket edilen de�ne�in, �imdi di�erinden daha uzun oldu�una inanabilir.

Örnek 3: E�er kilin bir topunu al�rsak ve uzun ince bir çubu�a onu yuvarlat�p veya hatta on küçük parçaya onu ay�r�rsak, çocuk, hala kilin ayn� miktar� oldu�unu bilir.

Örnek 4: 3-4 ya�lar�ndaki çocuklar e�it miktarda su bulunan iki bardaktaki sudan birinin daha ince uzun bir barda�a aktar�ld��nda, ince uzun su barda��nda daha çok su bulundu�unu belirtirler. 7 ya��ndaki bir çocuk ise su miktar�n�n de�i�medi�ini belirtebilir.

Piaget’ nin Bili�sel Geli�im Kuram�n�n E�itim Aç�s�ndan Do�urgular�

n Piaget’ye göre geleneksel e�itim ve e�itimcilerin görevleri çocuklar�n zihinsel yap�lar�na uygun de�ildir; çocu�u s�n�rland�r�c�d�r. Ö�retmen etkin, ö�renci edilgendir.

n Piaget’ye göre e�itimin görevi, bireyin sosyal çevresine uyumunu sa�lamakt�r. Bu görevi yerine getirmesi için e�itim, çocu�un kal�t�mla getirdiklerini, bili�sel geli�imine uygun etkinliklerle desteklemelidir.

n Piaget’ye göre okul, çocu�a d��ar�dan bask� yapmak yerine, çocu�un kendi çabas�n� kendisinin yönlendirmesine izin vermelidir.

n Piaget’ye göre e�itim �u özellikleri ta��mal�d�r;

· E�itim, geli�im teorilerine dayal� olmal�d�r.

· Çocu�un bili� yap�lar�n� zenginle�tirmesine f�rsat verecek en uygun çevreyi düzenlemek ve ö�renmesine rehberlik etmek gerekir.

· Okul, ya�ama haz�rlay�c� de�il, ya�am�n kendisi olmal�d�r. Ki�iler aras� etkile�im ve tart��malar çocu�u ben merkezlilikten kurtararak dünyay� ba�kalar� aç�s�ndan görmesini sa�layacakt�r.

· Okullardaki e�itim programlar� ve uygulanan yöntemler, çocuklar�n bili� yap�lar�na uygun olmal�; onarl�n var olan bili� yap�lar�n� özümleme ve yeniden düzenleme yoluyla zenginle�tirmelerine f�rsat yaratmal�d�r.

· E�itim planlanmas�, ö�retmenin rehberli�inde çocuklar taraf�ndan yap�lmal�.

· S�navlar� zararlar� bulmaktad�r. S�navlar belle�e dayal� olmamal�d�r.

· De�erlendirme de çocuklar�n içinde bulunduklar� geli�im dönemleri ve bilgi yap�lar�n�n düzeyi esas al�nmal�d�r.

· Ö�retmen s�n�fta rehberlik etmek için vard�r.