Klasik Koşullanma adlı doküman sinifogretmeniyiz.biz sitemizin
kategorisinde yer almaktadır. Bu kategoride
dosyasına benzeyen başka dokümanlar dabulabilirsiniz. Bu kategori de ilkokul 1.sınıf, 2.sınıf, 3.sınıf, 4.sınıf ve ortaokul 5.sınıf, 6.sınıf, 7.sınıf, 8.sınıf dosya ve dokümanlarına ulaşabilirsiniz.
Dosyayı indirmek için aşağıdaki hemen indir bağlantısına tıklamanız yeterlidir.
KLAS�K KO�ULLAMA
Klasik ko�ulland�rma , ilk kez 1800’l� y�llar�n sonu ve 1900’l� y�llar�n ba�lar�nda Fizyolog Pavlov taraf�ndan yap�lan deneysel ��renme �al��malar�yla g�ndeme gelmi�tir. Pavlov laboratuar�nda k�peklerin gastrik salg�lar�n� incelerken,k�peklerin yiyecek getiren bak�c�lar�n ayak seslerini duyduklar� zaman salya salg�lad�klar�n� fark etmi�tir. Bunun �zerine ,k�peklerin ni�in yiyecek verilmeden �nce salya salg�lad�klar� sorusu �zerinde durmu�tur. Bu ama�la ,�nce bir ameliyatla k�pe�in t�k�r�k bezinin bir k�sm�n� a���a ��karm�� ve salyan�n a��zdan d��ar� akmas�n� sa�lam��t�r. Daha sonra ��kan salya miktar�n� �l�mek i�in bir kay�t arac� geli�tirmi�tir. Deneyin ba�lang�c�nda ,bir k�pek tek y�nl� penceresi olan,ses ge�irmez bir odac���n i�ine yerle�tirilmi�tir. �artlanman�n olu�abilmesi i�in �nce k�pe�e uyar�c� olarak zil sesi verilmi�tir .Bu uyar�c� ba�lang��ta n�tr bir uyar�c�d�r. ��nk�,ba�lang��ta k�pek bu uyar�c�y� hissetti�inde herhangi bir tepkide bulunmam��t�r. Pavlov daha sonra zil sesinin hemen arkas�ndan k�pe�e et tozu vermi�tir. B�ylece zil sesiyle yiyece�i e�le�tirmi�tir .Bu e�le�tirme tekrar tekrar yap�lm�� ve k�pe�in zil sesini ��kard�ktan sonra salg�lad��� salya miktar� �l��lm��t�r. Deneyin a�amalar� k�saca a�a��daki �ekilde ger�ekle�mektedir.
~N�tr uyar�c�:Bir tepkiye yol a�mayan uyar�c� ~�arts�z uyar�c�:�arts�z tepkiye yol a�an ba�lat�c� uyar�c� ~�arts�z tepki:Organizman�n uyar�c�ya do�al olarak yapt��� tepki ~�artl� uyar�c�:Ba�lang��ta etkisiz olan ,fakat �arts�z bir uyar�c�yla e�le�tirilmesi sonucu �artl� tepkiyi uyand�r�r hale gelen uyar�c� ~�artl� tepki:�artland�rma i�leminden sonra �artl� uyar�c�n�n meydana getirdi�i tepki Yukar�daki �ekilden de anla��labilece�i gibi ,deneyin ilk a�amas�nda ,yani, �artlanmadan �nce ,k�pek n�tr uyar�c� olan zil sesine kar�� tepki g�stermemektedir;�arts�z uyar�c� olan et tozuna kar�� ise ,�arts�z tepki g�stermi� ,yani , salya salg�lam��t�r. �kinci a�ama olan �artlanma esnas�nda ,�arts�z uyar�c� olan et tozu ,�artl� uyar�c� olan zil sesiyle birlikte verilmektedir. Sonu�ta yine �arts�z tepki olarak ,salya tepkisi ortaya ��kmaktad�r. ���nc� ve son a�amada ise,�artl� uyar�c� haline gelen zil sesi tek ba��na verilmekte ve k�pek bu sefer ,salyay� �artl� tepki olarak salg�lamaktad�r.
Klasik �artlanma kavram�n� okul ortam�yla ili�kisini kurmak amac�yla bir s�navda ba�ar�s�z olmu� bir ��rencinin durumu ile Pavlov’un k�pe�inin �artlanmas� kar��la�t�rmal� olarak a�a��da verilmi�tir. �ocuk ba�ar�s�z oldu�unda pani�e kap�lm��t�r. B�yle hissetmeyi asl�nda tercih etmemi�tir. Buradaki his,istemsiz ve duygusal olup �arts�z tepkidir. Ba�ar�s�zl�k ise �arts�z uyar�c�d�r. ��nk�,�arts�z tepkinin ortaya ��kmas�na yol a�m��t�r. �ocuk ilk testte ba�ar�s�zl�k ya�ant�s� ge�irdi�i i�in testler �artl� uyar�c� haline gelmi�tir. Burada �arts�z uyar�c� ile �artl� uyar�c�n�n e�le�tirilmesi s�z konusudur. Bu e�le�tirme sonucunda da tepki ortaya ��kar. �ocuk ba�ka bir s�nava girdi�inde �arts�z tepkiye benzer tepkiler g�sterir.
Herhangi bir �artl� uyarana kar�� kazand�r�lan �artl� tepki organizmaya yerle�tikten sonra ayn� sistem i�inde y�r�t�len �al��malarla ba�ka bir �artl� uyar�c�ya kar��da kazand�r�labilir. 1.derecde et-zil aras�nda kurulan tepki ba�� ,ayn� i�lemler sonunda ���k (2.�artl� uyar�c�)uyar�m�na kar��da geli�tirilebilir.1.derecede �artl� uyar�c� olan zile kar�� yap�lan tepkinin yerle�tirilmesinden sonra 2.derecede �artl� tepki elde etmek i�in,���k(2.derecede �artl� uyar�c�)ve onu izleyen uyar�m olarak zil sesi verilerek yap�lan 1.derecedeki �artland�rmaya benzer �al��man�n sonunda zile g�sterilen tepkinin ����a da g�sterilmesine dereceli �artland�rma ya da �st d�zey �artland�rma denir. Burada zil etin,���k ise zilin yerine ge�mektedir. B�ylece et ile zil sesi aras�nda kurulan ba� zil sesi ile ���k aras�nda kurulmaktad�r.
��renmeyi uyaran –tepki ba��n�n kurulmas� olarak tan�mlamaya biliriz. Kurulan ba�� ko�ullanma i�lemi belli say� ve yo�unlukta tekrarlanarak peki�tirilmektedir. Yani peki�tirme ,��renilen tepkinin organizmaya yerle�mesi ve ayn� �ekilde devam etmesi i�in yap�lan i�lemlerdir.
Yiyece�e kar�� a�z�n sulanmas� do�al bir refleks ise limon s�zc���n� i�itti�imizde a�z�m�z�n sulanmas� �artl� tepkidir. Duygusal tepkilerin hepsi do�ald�r. Hangi tepkilerin hangi uyar�c�ya kar�� yap�laca�� ve tepkilerde g�r�len zenginlik ��renmenin sonucudur. Genelleme ,ayn� t�rden olan ya da birbirine benzer uyar�c�ya kar�� daha �nce kazan�lan tepkinin verilmesidir. Ac�kt��� zaman emzirerek, alt�n� kirletti�i zaman temizleyerek,yaln�z kald���nda yan�na gidip onunla birlikte olup sevgisini payla�arak �ocu�unu rahatlatan annenin sesi ve g�r�nt�s� ,ile �ocuk aras�nda b�yle bir do�ar .�ocuk annesini g�r�nce ya da sesini duyunca gereksinimlerinin kar��lanaca��n� bilir ve bunu ifade eden tepkilerde bulunur. Hatta annenin k�l�k ve k�yafetine benzer giyim ve ku�am ,i�inde olan kad�nlar� anne olarak nitelendirir:�ocu�un bu davran���na genelleme denir. Ay�rt etme ,birbirleriyle yak�nl�klar� olsa bile uyar�mlar aras�ndaki fark� anl�yabilmedir. Genelleme benzerliklere ,ay�rt etme ise farkl�l�klara y�nelik tepki �r�nt�s�d�r.
Farkl� frekanslarda verilen iki ses tonundan birincisini bir elektrik �oku,ikincisini g�zel bir m�zik izlesin,.Bu iki uyaran ger�ekte n�tr nitelikte olmas�na kar�� ,belli say�da tekrarlanarak deneklerde ko�ullanma yoluyla ��renme sa�lan�rsa ,deneklerin tepkileri farkl�la�acak ,birinci sese kar�� ka��nma ,ikinci sese kar�� ise rahatlama davran��lar� ve mutluluk tepkileri geli�tirilecektir. G�ndelik hayat�m�zda ��renilmi� ay�rt etmeler �ok fazlad�r. Bebek ,parma�� ile emzi�i birbirinden ay�rt etmeyi ,�ocuklar k�pe�i tav�andan ,elmay� armuttan ay�rt etmeyi ��renir. E�itimin b�y�k bir b�l�m� de kelimeler ya da kavramlar aras�nda bir tak�m ay�rt etmelerin ��renilmesidir. Bu �e�itlili�e kar��n ,b�t�n ay�rt etmelerde yapt���m�z �ey,farkl� uyar�c�lara farkl� davran�mlar ba�lamaktaktad�r. �artland�r�lm�� tepki ,zaman zamanda olsa �arts�z uyar�m verilmedi�inde ,�artl� tepkinin ortadan kalkt��� g�r�l�r. �artl� tepkinin kaybolmas�na ,s�nme denir. Organizman�n belli bir davran�� �r�nt�s�n� kazanmas�,tekrar ve peki�tirme olgusuyla do�ru orant�l�d�r. Peki�tirme i�leminden ya da �arts�z uyar�c�dan yoksun b�rak�lan davran��lar kendili�inden kaybolacakt�r. Sirklerde g�sterimlerde bulunan hayvanlara daha �nce kulland�klar� �arts�z uyar�lar�n ara s�ra verilmesinin sebebi,g�sterimde sergilenen �artl� tepkinin s�nmemesi i�indir. �artl� tepkinin s�nmesi demek davran���n o organizman�n belle�inden tamamen silinmesi demek de�ildir. S�nen �artl� tepkiler zamanla �arts�z uyar�c�ya ya da onum �a�r��t�ran bir uyar�c� verildi�inde �artl� tepkinin yeniden ortaya ��kt��� g�r�lmektedir. S�nen �artl� tepkinin yeniden ortaya ��kmas�na kendili�inden geri gelme denir. K�relme ve kendili�inden canlanma peki�tirme yap�lmadan (�artl� ve �arts�z uyaran birlikte ya da arka arkaya yap�lmadan)yaln�zca �artl� uyaranla yap�lan deneyde salya ��karma tepkisi gittik�e azald��� halde 20 dakikadan sonra yap�lan bir �l�mede ,kendili�inden canlanman�n epeyce �ok oldu�u g�r�lmektedir.
ETK� YASASI Birey �evresinden gelen bir uyaran tepki yapt���nda bu davran�m� ��renir. Uyaran :bireye i� yada d�� �evreden gelen ,bireyde kar��l�k verme iste�i yaratan etkidir. Tepki:bireyin bir uyarana yan�t,kar��l�k vermesidir. Davran�m:davran��� olu�turan yal�n tepkidir. Thorndike,�nceki ara�t�rmac�lar gibi davran��lar ve refleksler aras�nda ili�ki kurmu�tur. �nceki �al��malar�nda davran��lar�n �evredeki uyar�c�lardan dolay� meydana geldi�ini s�ylemi�tir Bu g�r�� uyar�c� –davran�� modeli �zerine kuruludur. �rne�in ;diz reflekssinin beyin d���nda geli�en bir olay oldu�unu vurgulam��t�r. Thorndike,Pavlov’un gitti�i yoldan giderek bir uyar�c� kar��s�nda olu�an davran���n gelecekteki davran��lar� etkiledi�ini s�ylemi�tir.
Thorndike’�n etki yasas�na g�re ;e�er bir davran�� o �evrede bir doyuma ula��yorsa ayn� ortamda o davran���n olu�ma olas�l��� artmaktad�r. Thorndike,kedileri kutular�n i�ersine koyarak onlar�n kutu i�ersinde bulunan yiyece�e ula�malar�n� g�zlemlemi�tir. Kediler belli bir s�re sonra ayn� davran��lar� tekrar ederek sonunda deneme yan�lma yapmadan tek yolla yiyece�e ula�t�klar�n� g�zlemi�tir .Bu ara�t�rmalar�n�n sonunda Thorndike kendisine ait olan Etki Yasas�n� geli�tirmi�tir. Thorndike’�n etki yasas�na g�re ;e�er bir davran�� o �evrede bir doyuma ula��yorsa ayn� ortamda o davran���n olu�ma olas�l��� artmaktad�r. Bunun tersi oluyorsa yani o davran�� doyum getirmeyen bir de�i�ikli�e ula��yorsa o davran���n olu�ma s�kl��� giderek d��mektedir.
Davran���� yakla��m insan davran���n� tamamen refleksler ,uyar�c�-tepki ili�kisi ve peki�tiricinin etkisi ile a��klamaya �al��m��t�r. Fakat cinsel d�rt�ler,ama�lar ve hedefler gibi baz� bili�sel ve duyu�sal terimler bunun d���ndad�r. Watson ,farelere k���k bir oyun kutusunu bir yiyecek �d�l�yle a�may� ��retebilece�ini g�rm��t�r. Basit bir labirent yap�p koridorun sonuna bir yiyecek koydu ve labirentte ko�may� bir kez ��rene farenin di�er seferleri otomatik olarak yapt���n� fark etti. �lk defa uyar�yla ba�layan ��renme daha sonra uyar�c�s�z da ger�ekle�ti ve davran�� bir al��kanl�k haline ald�. Watson i�in en �nemli �ey,uyar�c�-tepki ikileminin tekrarlanma s�kl���d�r. Bireyin bir uyarana yapt��� tepki,onda bir al��kanl�k olu�turdu�unda ��renmesi ger�ekle�ir. Birey ancak yapt���n� ��renir. Yap�lamayan yada al��kanl�k d�zeyine ��kamayan bir uyaran –tepki ba��nt�s� ��renilmi� say�lamaz.
�rne�in ;Bir metnin okunmas� s�ras�nda sayfalardaki simgeler birer uyarand�r. ��renci bu uyaranlara bakarak okumaya �al���r. ��rencinin do�ru okumas� do�ru tepki;tersi ise yanl�� tepkidir Do�ru tepkiler ��rencide yerle�tik�e ,okumas� da d�zg�nle�ir. ��renci ,yeniden ayn� simgelerle (uyaranlarla )kar��la�t���nda ,do�ru okuyarak ��rendi�ini kan�tlar. ��renilenlerin ��rencide yerle�mesi i�in al��t�rma yapt�rmak yararl�d�r. Al��t�rma ,uyaran�n ve tepkinin niteli�ini de�i�tirmemesi ,uyaran-tepki ba�lant�s�n� peki�tirilmesi i�in gereklidir. Oysa ayn� nitelikte uyaran-tepki yinelemesinin olu�turulmas� olanaks�zd�r. ��retmen ancak �ncekilerine benzer uyaran-tepki ba�lant�lar� d�zenleyebilir. Bir uyarana ,do�ru tepki yapamad���nda ��retmenin ,��renciye do�ru tepkiyi bulmas� i�in k�lavuzluk etmesi yararl�d�r. Watson ,e�itim,duygusal tepki geli�imi ve alkol yada uyu�turucu kullan�m�n�n insan davran��lar�na etkisi gibi birtak�m insan problemlerini ele alm��t�r. Psikolojik rahats�zl�klar�n daha sonradan anormal olarak tan�mlanabilecek tesad�fi olumsuz ��renmenin sebep oldu�unu �arp�k al��k�nl�klardan kaynakland���na inanmaktad�r.
Watson,k���k bebek(Albert-11 ayl�k),ani y�ksek sesler d���nda hi�bir �eye kar�� korku ya da fobi g�stermemi�tir. �rne�in Watson bir beyaz tav�an� Albert’�n kuca��na koydu�unda bebek hi� korkmadan tav�anla oynamaya ba�lam��t�r. Bir ba�ka deneyde Watson tav�an� Albert’�n ba��na koymu� ve Watson!un asistan� bebe�in arkas�nda ba��na yak�n bir yerde metal bir �ubu�u bir ba�ka metale vararak �iddetli sesler ��karm��,bir hafta sonra ayn� eylem tekrar edilmi�tir. Daha sonra Albert’e tav�an g�sterildi�inde heyecan ve korku g�zlemlenmi�,hatta Albert’e herhangi bir k�rkl� nesne g�sterildi�inde de bebekte korku g�zlemlemi�tir. Watson bu delili davran�� temelli fobilerde kullanm��t�r. davran��lar�n kal�t�msal olmay�p insan�n �ocuklu�undan beri �evresindeki belli uyar�c�larla belli tepkilerin birle�mesi sonucu U-T ba�lar�n�n birbiri �zerine �artlanma yoluyla in�a edilmesi sonucunda geli�ti�i g�r���n� savunur.
Guthrie’nin �nerdi�i sistem ise bir�ok y�nden Pavlov ve Thorndike taraf�ndan geli�tirilen g�r��lere de benzerse de ,baz� y�nlerden kendine �zg� nitelikler g�sterir .Guthrie’ye g�re ,�a�r�msal U-T ba�lar�n�n kurulu�unu tek yasas� i�aret ve tepki biti�ikli�idir. Bir d�� uyar�c� organizmada bir tak�m davran�mlar� uyar�r. Bu davran�mlar da organizma i�in yeni uyar�c�lar meydana getirir. Ger�ek �a�r���m biti�ik olaylar ars�nda kurulur. Guthrie,di�er kuramc�lar gibi ��renmenin sonu�lar�yla ilgilenmez,sonu� ne olursa olsun organizmada hareket tepkilerine �nem verir. Guthrie’nin �d�l ,motivasyon ve peki�tirme konusundaki fikirleri de ��yle �zetlenebilir. G�d�ler bir amaca ula��ncaya kadar organizmay� hareket halinde tutan uyar�c�lar� sa�lar. �d�l,��renmeye ,�a�r�msal mekanik bir d�zen d���nda hi�bir katk�da bulunmaz. �d�l�n ��renmeye dolayl� bir etkisi vard�r. Ceza ,ka�ma ve ka��nma tepkilerinin ��renilmesinde etkilidir . Guthrie’ye g�re ��renmeye y�n veren en �nemli etmen ,”haz�r olu�”tur. davran���� a��s�ndan haz�r olu� ,kaslarda meydana gelen bir gerilimdir.
Uyaran –Tepki kuram�n�n �zel kurallar� �unlard�r: 1)Uyaran tepki yapma ��rencinin iste�ine ba�l�d�r. ��renci tepki yapmaya g�n�ll� olmal�d�r. 2)Bir ��renim g�revinin uyaranlar�n� d�zenlemesi bunlara ��rencide tepki yaratmak ,��renmeyi uzat�r. ��renme belli bir s�re ister. 3)��rencinin ilk ya�lar�ndaki ��renmesi �o�u kez uyaran –tepki ba�� olu�turmaya dayan�r. 4)Uyaran-tepki ba�� s�zel (simgesel)��renme de ve becerilerin ��renilmesinde etkili olabilir. 5)��rencinin bir uyarana tepki yapmas� ,��renciyi etkin k�labilir.KAYNAKLAR 1)E�itim psikolojisi,Cavit Binba��o�lu 9.Bas�m 1995 2)E�itim psikolojisi Prof Dr. �brahim Ethem ba�aran 5.Bas�m 1998 3)E�itim psikolojisi Geli�im ve ��renme Ziya Sel�uk Nobel Yay�n Da��t�m Ankara 1999 4)Geli�im ve ��renme ders kitab�
Not:�niversite notlar�ndan derlenmi�tir.
http://www.sinifogretmeniyiz.biz , S�n�f ��retmenlerinin Kaynak Sitesi