öğrenmede Sönme Kavramı adlı doküman sinifogretmeniyiz.biz sitemizin
kategorisinde yer almaktadır. Bu kategoride
dosyasına benzeyen başka dokümanlar dabulabilirsiniz. Bu kategori de ilkokul 1.sınıf, 2.sınıf, 3.sınıf, 4.sınıf ve ortaokul 5.sınıf, 6.sınıf, 7.sınıf, 8.sınıf dosya ve dokümanlarına ulaşabilirsiniz.
Dosyayı indirmek için aşağıdaki hemen indir bağlantısına tıklamanız yeterlidir.
S�NME KAVRAMI
• E�er ��renilmi� davran��lar peki�tirilmezse, g�c�n� kaybetmeye ba�lar. Mutfaktaki �ukulatalar�n bitti�ini bilen �ocuk, �ukulatalar�n daha �nceki durdu�u yere ilgi g�stermemeye ba�lar. Ayn� �ekilde, hayvanlarda da benzer tepkiler g�r�lecektir. S�nme, ge�mi�te peki�tirilen davran���n, peki�tirilmemesi sonucuna ba�l� olarak davran���n organizman�n repertuar�ndan ��kmas� olarak tan�mlanabilir. E�er peki�tirilmeyen davran��lar�n ortadan kalkmad���n� d���necek olursak, davran���n ortadan kalkmas� i�in bir tek unutma s�reci kalmaktad�r. S�nme, �d�l veya ceza ortaya ��karma �zelli�i kalmayan (i�levsel olmayan) davran���n ortadan kald�r�lmas�nda �nemli bir yoldur. Tabi da��lm�� ve uyumsuz davran��lar� saymazsak. S�nme s�reci basit �d�llendirme yoluyla ��renme s�recinde ele al�n�rsa, Skinner deney kutusunda fare (rat) pedala basarak bir miktar yiyecek elde etmektedir. Fare yiyecekle pedala basma davran���n�n ili�kisini ��renince, ac�k�nca yiyecek elde etmek i�in pedala basmaktad�r. E�er peki�tire� (yiyecek) verilmemeye ba�lan�rsa pedala basma davran��� bir s�re devam edecektir. Ancak bir s�re sonra bu davran���n d�zenlili�i ortadan kalkacak ve davran�� azalacak, en sonunda da ortadan kalkacakt�r. • Benzere �ekilde, Pavlov tipi ��renme veya klasik ko�ullanmada da ko�ulsuz uyar�c�n�n ortadan kalkmas� durumunda ko�ullu tepki bir s�re g�sterilecek ve azalarak en sonunda yok olacakt�r. • S�nmeye diren� • Bir davran���n klasik ko�ullama veya edimsel ko�ullama yoluyla ortaya ��k�nca ko�ulsuz uyar�c� veya peki�tirecin ortamdan �ekilmesinin engelleyici (inhibitory) veya olumsuz etkisine kar�� belli bir diren� olu�maktad�r. Organizmalar temel peki�tire� veya ko�ulsuz uyar�c� arac�l���yla kazand�klar� davran���n s�nmesine diren� g�stermektedir. • S�nme durumunda davran���n de�erlendirilmesi aynen davran���n kazan�lmas� s�reci gibidir. Davran�� kazand�rma durumunda, davran���n g�r�l�m s�kl��� (frequency), davran���n gizil olarak varolmas� (latency) ve kapsam� (amplitude), davran���n ortaya ��kma h�z� ve g�sterilme s�resi de�erlendirilmesi gereken de�i�kenlerdir. S�nme s�recinde yine ayn� kriterler ele al�narak bir davran���n s�n�p s�nmedi�i de�erlendirilecektir. • Bu s�re�ten yola ��k�larak baz� s�nme ilkelerinden s�z edilebilecektir: • �rne�in Skinner deney kutusunda organizma �nceden belirlenmi� bir s�re i�in pedala basma davran��� g�stermezse s�nme ortaya ��km�� olarak kabul edilecektir. Bir ba�ka kriter, belli bir s�re i�inde ne kadar rasgele denemenin ortaya ��kabilece�idir. Davran���n g�sterilme h�z�ndaki azalma da bir ba�ka kriterdir. • S�nmeyle �lgili De�i�kenler • Peki�tirecin ortamdan �ekilmesi sonucu, kazan�lm�� olan davran���n s�nmesi s�recini etkileyebilecek baz� etkenler vard�r. • Peki�tire� say�s� (Number of reinforcement): S�nmeye diren� bir dereceye kadar s�nmenin ba�lamas�ndan �nce organizmaya verilen peki�tire� say�s�na ba�l�d�r. S�nme s�reci ba�lamadan �nce organizmaya verilen az say�da peki�tire�, organizman�n davran��lar�n�n s�nmesinden �nce k�sa bir s�re daha davran�� g�stermesine neden olmaktad�r. Peki�tirme miktar� artt�k�a g�sterilen davran�� say�s� da artmaktad�r. Ancak, s�nmeye direncin bir limiti bulunmaktad�r. Bir ba�ka deyi�le, peki�tirme miktar� ne kadar art�r�l�rsa, ortamdan peki�tire� �ekildi�inde davran���n g�sterilmesi s�resi de o oranda artmaktad�r. Belli bir say�dan sonra verilen peki�tire� s�nme s�recini uzatmamaktad�r. Peki�tire� say�s�yla ele al�nd���nda s�nmeye diren� �nce artmakta belli bir say�dan sonra art�� duraklamaktad�r. Ancak bu durum her zaman tutarl� bir yap� g�stermektedir. • Peki�tire� Miktar� (Amount of reinforcement): Peki�tire� miktar�n�n etkisi peki�tire� say�s�na benzemektedir. E�er organizman�n g�sterdi�i her davran�� peki�tirilirse, peki�tire� miktar� artt�k�a s�nmeye diren� d��mektedir. S�nmenin ortaya ��kmas�nda sadece peki�tire� say�s� ve miktar� de��nda psikolojik fakt�rlerin de etkili olmas� s�z konusudur. • Peki�tirecin Gecikmesi (Delay of Reinforcement): E�er davran���n kazan�lmas� s�recinde peki�tire� gecikmesi s�z konusu ise s�nmeye diren� ertmaktad�r. • �aba ve S�nme: Peki�tire� almak i�in g�sterilen �aba miktar� artt�k�a ��renilen davran���n g�c� azalmaktad�r. Bir ba�ka deyi�le davran���n ��renilme s�recinde peki�tire� almak i�in organizman�n g�sterdi�i �aba miktar� artt�k�a s�nmeye diren� azalmaktad�r. Ancak olay bu kadar basit bir yakla��mla a��klanamayabilir. Organizma herhangi bir ��renme s�recinde peki�tire� almak i�in belli bir davran�� g�stermeyi ��renirken ayn� zamanda peki�tire� almak i�in farkl� durumlarda farkl� miktarda �aba g�stermesi gerekti�ini de ��renmektedir. Peki�tire� almak i�in herhangi bir davran��� g�stermekle, �ok daha fazla g�� gerektiren bir davran��� g�stermek aras�nda fark vard�r. Bu durum s�nme s�recini etkileyecektir. • Kendili�inden ortaya ��kma (Spontaneous Recovery): Organizma tarf�ndan kazan�lan davran���n s�nd�r�lmesinden sonra belli bir s�re bekleyip yeniden organizma ��renme ortam�nda g�zlendi�inde s�nm�� olan davran���n bir dereceye kadar kendili�inden ortaya ��kt��� g�zlenmektedir. S�nm�� davran���n ortaya ��kmas� zaman aral���na ba�l� olarak de�i�mektedir. S�nmeden sonra ge�en zaman uzad�k�a yeniden ortaya ��kan s�nm�� davran���n g�c� azalmaktad�r. Pavlow’un ko�ullanma deneylerinde, �nce et tozu g�sterilip sonra et tozu verilerek salya ko�ullanmas� sa�lanm��t�r. Daha sonra et tozu g�sterilip, verilmeyerek davran�� s�nd�r�lm��t�r. �ki saattlik bir aradan sonra k�pe�e et tozu g�sterildi�inde tekrar salya salg�lad��� g�r�lm��t�r. �lk salya miktar�n�n (ko�ullanm�� davran��) alt�da biri kadar bile olsa, davran���n kendili�inden ortaya ��kt��� g�r�lm��t�r. Kendili�inden ortaya ��kma s�reci s�nme s�recinin ayr�lmaz bir par�as�d�r. • Peki�tire� �ekli ve S�nme (Patterns of Reinforcement and Extinction): S�nme s�recinde �e�itli boyutlar, davran���n s�reklili�ini �e�itli �ekillerde etkileyebilmektedir ancak davran���n kazan�lmas� s�recinde g�sterilen her davran���n peki�tirilmedi�i durumda, s�rekli peki�tirilme durumuna g�re davran���n s�nmeye kar�� direnci artmaktad�r. Bir ba�ka deyi�le, davran���n s�re�enli�i g��lenmektedir. Peki�tire�teki miktar�ndaki de�i�kenlik davran���n s�re�enli�ini art�rmaktad�r. Benzer �ekilde olumsuz peki�tire� ve ceza durumlar�nda da ceza veya olumsuz peki�tire�in de�i�kenli�i artt�k�a kazan�lan davran���n s�re�enli�i artmaktad�r. Skinner (1950) ko�ullar�n uygun olmas� durumunda organizmaya kazand�r�lan davran���n daha sonra peki�tire� verilmeden sonsuza kadar devam ettirilebilece�ini belirtmektedir. S�nme s�reci g�nl�k ya�amdaki davran��lar�n a��klanmas�nda �nemli bir yere sahiptir. Ger�ek ya�amda peki�tire�ler tutars�z, �nceden yordanamaz ve her zaman da davran��� takip etmez. Bu durum en etkili peki�tirme y�ntemi olarak ortaya ��kmaktad�r. Ger�ek ya�amda peki�tire� olmadan davran��lar�n s�re�enli�indeki bu g��l�l�k ger�ek ya�amdaki peki�tirme �ekliyle ilgili olabilir.
Not:�niversite notlar�ndan derlenmi�tir.
http://www.sinifogretmeniyiz.biz , S�n�f ��retmenlerinin Kaynak Sitesi