�zet
Bu ara�t�rma, ilk��retim I. kademede e�ik el yaz�s� e�itimi vermenin ve g�nl�k hayatta e�ik el yaz�s� kullanman�n yararlar�n� ortaya koymak amac� ile yap�lm��t�r. Ara�t�rmada ayr�ca, e�ik el yaz�s� ile ilk okuma-yazmaya ba�laman�n �nemi ve dikkat edilmesi gereken hususlar �zerinde durulmu�tur.
Anahtar S�zc�kler: E�ik el yaz�s�, yaz� ��retimi
1. Giri�
Yaz�n�n, s�zl� ileti�imin m�mk�n olmad��� durum ve zamanlarda ileti�imi kolayla�t�rmak, bilgi ak���n� sa�lamak, gelecekte var olma, yar�nlarda ya�ama kayg�s� ve ihtiyac�n�n sonucu olarak ortaya ��km�� oldu�unu s�ylemek m�mk�nd�r. Yaz� kelimesi T�rk�e S�zl�k'te �u �ekilde tan�mlanmaktad�r: “D���ncenin belli i�aretlerle tespit edilmesi, yazmak i�i. D���nceyi tespite yarayan i�aretler d�zeni, alfabe. Harfleri yazma bi�imi. Herhangi bir harf d�zeninde bi�im ve sanat bak�m�ndan �zellik g�steren t�r.” (T�rk�e S�zl�k, 1998, 2418).
Baz� kaynaklarda, yaz�n�n var olu�unun temelinde manev�, ilah� fakt�rlerin oldu�u bildirilmektedir. Antik �a�larda ya�ayan milletlerin efsaneleri incelendi�inde, �o�u efsanede bu milletlerin, tarihin belli d�nemlerinde inand�klar� tanr�dan yard�m ald��� yaz�lmaktad�r. ��inde bulundu�umuz �a��n d���nce sistemine g�re, bu durum olduk�a inan�lmaz g�r�nse de g�venilir tarih�ilerin g�r��lerine g�re bu, evrensel bir g�r��t�r ve yaz�n�n b�ylesi kutsal temellere dayand��� hususunda b�t�n d�nya ayn� inan�� i�indedir (Lenormant, http://www.2020site.org/writing/history.html , 2004)
K�keni ve ��k�� sebebi her ne olursa olsun yaz�, sadece estetik ihtiya� de�il ayn� zamanda vazge�ilmez, do�ru ve kal�c� bir ileti�im sistemidir. Hi�bir yetenek ya da bulu� yaz�n�n bulunu�u kadar insano�lunun medeniyetine katk�da bulunmam��t�r.
G�n�m�zde yaz�l� ileti�im i�in bir�ok alfabe kullan�lmakta; kolayl�k sa�lamas� i�in veya estetik kayg�lardan dolay�, bu alfabelerdeki harflerin de �ok �e�itli sitillerde yaz�ld�klar� g�r�lmektedir. Cumhuriyet d�nemi �ncesi kullan�lan Arap alfabesi i�in “s�l�s, nesih ve rika” yazma stillerine �rnek olarak g�sterilebilir. Cumhuriyet d�nemi �ncesinde ilk��retim i�in haz�rlanan “�btidai Mektepler ��in Eifb� Kitaplar�”n�n bir�o�unda da bu yazma stilleri ile ilk okuma-yazma e�itimi yap�lm��t�r (Apikyan, 1908). �lkemizde kullan�lan Latin alfabesi i�in �ok bilinen yazma sitillerine �rnek olarak ise, dik temel yaz�, dik el yaz�s� veya e�ik el yaz�s� g�sterilebilir.
Bu nitel ara�t�rmada, yazma sitillerinden e�ik el yaz�s�n�n ��retimi, kullan�m�n�n �nemi ve e�ik el yaz�s� ��retiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler tart���lacakt�r.
2. E�ik El Yaz�s� ��retiminin �nemi
�lk��retimde yazma e�itiminin e�ik el yaz�s� harfleri ile mi yoksa dik temel harflerle mi olaca�� konusunda, Latin alfabesini kullanan bir�ok �lkede, g�n�m�zde bile ��z�me kavu�turulamayan uzun tart��malar yap�lm�� ve h�l� yap�lmaktad�r. Bu tart��malar�n temelinde, uygulanacak ilk okuma-yazma ��retimi metodunun e�ik el yaz�s�na m� yoksa dik temel harflere mi daha uygun oldu�u, problemi yatmaktad�r. Okullarda ilk yazma e�itiminde sadece dik temel harflerin kullan�lmas�n�n sebebi, s�n�f ��retmenlerinin “yaz� ��retiminde metot” konusundaki eksiklikleri olabilir. Oysa e�ik el yaz�s� ile ilk yazmaya ba�laman�n gerek akademik ve gerekse g�nl�k hayatta �e�itli faydalar sa�lad��� bilinmektedir. ��rencilerin, dik temel el yaz�s�ndan ziyade e�ik el yaz�s�n� daha kolay ��renebildikleri ve daha i�lek olarak kullanabildikleri ileri s�r�lmektedir (Tarnowski vd., 2002).
E�ik el yaz�s�n�n bilinen karakteristik ve belirleyici �zelli�i yaz�n�n soldan sa�a do�ru kesintisiz hareketlerle yaz�lmas�d�r (Fitzgerald, 2004). Bu durum bireye yazma s�ras�nda bir�ok fayda sa�lamaktad�r. E�ik el yaz�s�nda, ��renci harfleri yazarken, elini hi� kald�rmadan belirli bir noktadan ba�lay�p yine belirli bir noktada bitirmektedir. Harflerin bu �ekildeki kesintisiz ak���, yaz�n�n i�lek, k�vrak ve devaml� olmas�n�; dolayl� olarak da ��rencilerin, harfleri ve yazacaklar� fikirleri yazma esnas�nda ak�lda tutmalar�n� m�mk�n k�lmaktad�r (Tarnowski vd., 2002). El, dik temel harflerle yaz� yazarken her harfin yaz�l���ndan sonra kalkt��� i�in harfler aras�nda oranl� ve uygun bo�luk b�rakma problem olabilmektedir. E�ik el yaz�s�ndaki kesintisiz ak��, dik temel harflerle yaz� yazarken kar��la��lan harfler aras�nda oranl� bo�luk b�rakma problemini de ortadan kald�rmaktad�r.
E�ik el yaz�s�, ��rencilerin kelime i�indeki harfleri do�ru ��renmesinde de etkili olmaktad�r. ��nk�, elin do�ru hareket etmesi, kelimenin i�inde hangi harflerin oldu�unu zihnen bilmeyi zorunlu k�lmaktad�r. Piyanist ya da daktilograf�n hareketlerinin s�reklilik kazanmas�ndan �nce tu�lar� ��renmesi gerekti�i gibi, e�ik el yas�nda harfleri tan�mak da ayn� �ekilde hayat� �neme sahiptir (Blomenfeld, 1997 a; Fitzgerald, 2004).
�lk yazma e�itiminde e�ik el yaz�s� kullan�m�, baz� harflerin simetrik olmas�ndan kaynaklanan harfleri ters �evirme probleminin ��z�lmesine de katk� sa�layabilir. �lk��retim I. kademede ��renciler, “b” ve “d” harflerinde veya “ev” ve “ve” gibi kelimelerde terse �evirme hatalar� yapabilmektedirler. E�ik el yaz�s� kullan�m�nda b�yle bir terse �evirme problemi nadiren s�z konusu olabilmekteyken; dik temel harfler kullan�ld���nda, bu harflerin veya benzer kelimelerin kar��t�r�lmas� olduk�a kolay olabilmektedir. Yap�lan bir ara�t�rmada, e�ik el yaz�s� ile yazan ��rencilerin dik temel el yaz�s� ile yazan ��rencilere g�re, birbirine benzeyen “b” ve “d” gibi k���k harflerin yaz�l���nda daha az hata yapt�klar� g�r�lm��t�r (Mosse, 1982 a; Fitzgerald, 2004). Blomenfeld (1997)'e g�re, e�ik el yaz�s� yazan ��renciler, harfleri birbirine kar��t�rmamaktad�r, ��nk� elin s�rekli hareketi bunu imk�ns�zla�t�rmaktad�r. Ayr�ca, e�ik el yaz�s� kullan�m� ��rencilerin kelime tan�mas�n� da olumlu y�nde etkilemektedir. Zira e�ik el yaz�s� ile yazmada harflerin birbirine ekleniyor olmas�, yani yaz�l� kelimelerin kesintisiz bir b�t�nl�k arz etmesi ��rencilerin kelimeleri bir b�t�n olarak alg�lamalar�n� sa�lamaktad�r (Tarnowski vd., 2002).
E�ik el yaz�s�nda, yaz� el hi� kald�r�lmadan meydana getirilmektedir. Bu durum, yazarken geri d�n��leri engeller. Dik temel yaz�da bu �zellik yoktur. Bunu a��klayabilmek i�in bir piyanist �rnek olarak g�sterilebilir. ��yle ki; piyanist bir par�ay� icra ederken yanl�� bir tu�a bast���nda bu hatas�n� d�zeltmek i�in bir f�rsat bulamayacakt�r. Benzer �ekilde, ��renci de bir yaz�m hatas� yapt���nda bunu d�zeltemeyecek veya t�m kelimeyi silmek zorunda kalacakt�r. Bu durumda ��retmen, ��rencinin yapt��� yaz�m yanl���n� veya harfleri kullanma konusundaki ki�isel problemleri kolayca tespit edecektir. Mc.Innis (1995) ara�t�rmas�nda, e�ik el yaz�s� kullan�m�n�n, ��rencilerin yaz�l� k���tlar�ndan hata analizleri toplama imkan�n� art�rd���n� ve bu yolla ��retmenlerin ��rencilerin yaz�lar�n� daha kolay ve etkili de�erlendirebilece�ini ortaya koymu�tur (a: Fitzgerald, 2004).
E�ik el yaz�s�, dik temel harflerden daha h�zl� bir yazma metodudur (Tarnowski vd., 2002). E�ik el yaz�s� kullanan bir ��renci dik temel harfleri kullanan ��renciye g�re, yazma �devlerini daha h�zl� yapacakt�r. Bu durum zamana kar�� yap�lan yaz�l� s�navlarda e�ik el yaz�s� kullanan ��rencilere yarar sa�layacakt�r.
E�ik el yaz�s�nda t�m harfler sadece bir noktadan (alt �izgiden) ba�lar. Oysa dik temel harflerin yaz�m� birbirinden farkl� dokuz ayr� noktadan ba�lamakta, bu durum ��rencilerin kelimeleri yazarken defalarca durmas�n� ve durdu�u yerden farkl� bir yerden devam etmesini gerektirmektedir. Harflerin ba�lamas� gibi yazarken sona erdi�i noktalar da e�ik ve dik temel el yaz�s�nda birbirinden farkl�d�r. E�ik el yaz�s�nda harfler sadece bir noktada tamamlan�rken, dik temel harfler birbirinden farkl� sekiz ayr� noktada tamamlan�r (�ekil: 1). E�ik el yaz�s�n�n bu yararlar�, hem e�ik el yaz�s� alfabesini ��renmeyi ve kullanmay� hem de h�zl� yazmay� sa�lar.
�ekil 1: K���k e�ik el yaz�s� harflerinin t�m� ayn� �izgide (alt �izgide) ba�lar ve ayn� �izgide tamamlan�r.
K���k ya�taki ��rencilerin e�ik el yaz�s�n� ��renmesi daha kolayd�r. ��nk�, e�ik el yaz�s�, dik temel harflere g�re daha kolay motor beceriler gerektirmektedir. Bu durum g�z �n�ne al�nd���nda, ilk��retim birinci s�n�fta okuyan, erken ya�larda kay�t edilmi� ��renciler i�in, e�ik el yaz�s� ile ilk okuma-yazma e�itimi verilmesinin baz� yararlar sa�layabilece�ini s�ylemek m�mk�nd�r.
E�itimde, kazan�mlar aras� olumlu transferin yararlar� ve gereklili�i tart��mas�z �ok �nemlidir. Kazan�lm�� e�ik el yaz�s� becerisinin bir�ok alanda ve derste ��renciye fayda sa�layaca�� muhakkakt�r. �lk yazmaya e�ik el yaz�s� ��retimi ile ba�lanmas�, uzun d�nemde dik temel yaz� becerisinin kazan�m�n� da kolayla�t�r�r. E�ik el yaz�s� ile ilk yazma e�itimine ba�lan�lmas�, ��retmenlere okuma becerisi kazand�rma konusunda yard�mc� olur; e�ik el yaz�s� alfabesinin kullan�m�, �zellikle ters okuma ve ters yazmay� �nledi�i gibi, alfabe seslerinin kazan�m�n� da kolayla�t�r�r (Fitzgerald, 2004). Blomenfeld (1997), bu becerinin okuma s�recine transfer edilebilece�ini s�ylemektedir. Blomenfeld gibi bir�ok e�itimci e�ik el yaz�s� ile ilk yazma e�itimine ba�laman�n okuma ve heceleme s�recinde bir�ok fayda sa�lad��� g�r���ndedir. A.Beka (2003)'ya g�re, harfleri bir araya getirmek suretiyle kelimeler olu�turmak ayn� zamanda okumay� da geli�tirmektedir. Bu durum kelimeler i�indeki harfleri seslendirme becerisini de g��lendirmektedir. Di�er taraftan ��renciler, e�ik el yaz�s� ile ilk yazma e�itimine ba�lad�klar�nda di�er stillerde yaz�lm�� yaz�lar� da kolayl�kla okuyabilmektedirler (a: Fitzgerald, 2004).
��rencilerin en az�ndan kendi isimlerinin e�ik el yaz�s� ile yaz�l���n� bilmeleri gerekir, ��nk� ��renciler birer yeti�kin olduklar�nda resm� i�lemlerinde imzalar�n� el yaz�s� ile atmak zorunda kalacaklard�r. Ayr�ca, ��rencilerin �nce dik temel harfleri sonra da e�ik el yaz�s� harflerini ��renmeleri gereksizdir. ��rencilerin �nce dik yaz�y� ��renip daha sonra e�ik yaz�ya ba�lamalar� da zihinlerinin kar��mas�na sebep olabilmektedir (Tarnowski vd., 2002).
3. E�ik El Yaz�s� ��retimi
E�ik el yaz�s� ��retiminde ��retmenlerin dikkat etmesi gereken bir�ok ilke vard�r. �al��man�n bu b�l�m�nde ��retmenlerin e�ik el yaz�s� ��retiminde dikkat etmesi gereken ilkeler, kar��la��labilecek problemler ve ��z�m �nerileri ile e�ik el yaz�s� ��retiminde yap�labilecek baz� etkinlikler ele al�nacakt�r.
3.1. E�ik El Yaz�s� ��retimine Ba�lamadan �nce Yap�lacak Etkinlikler
��retmenler, e�ik el yaz�s� ��retimine ge�meden �nce ��rencilerin motor becerilerini geli�tirmeye d�n�k ve el-g�z koordinasyonunu geli�tirici etkinlikler yapmal�d�r.
Bu etkinliklere �rnek olarak;
* Logolar veya k�plerle,
* dantel yapmada kullan�lan kasnaklar veya ipe ge�irilmi� boncuklarla,
* yaylarla veya iplerle,
* oyun hamuruyla,
* yap bozlarla oynamak,
* makas kullanmak,
* parmakla boyama yapmak,
* havaya yazmak (hayal� olarak harfler havada yaz�labilir),
* kum havuzunda �izgi �al��malar� yapmak,
* k���t �zerine karma��k �izgi �al��malar� yapmak, g�sterilebilir.
Bu etkinliklere ek olarak ��retmen, ��rencilerden b�y�k�e yazd��� harfleri parmaklar�yla veya kalemle takip etmelerini isteyebilir. Ara�t�rmalar, harf �ekillerinin ��retilmesinde noktalar �zerinde iz s�rmeden ziyade harflere bakarak kopya edilmesinin daha etkili oldu�unu g�stermi�tir. Noktalar �zerinde iz s�rme e�ik el yaz�s�na ilk ba�layanlar i�in faydal� olabilir, fakat orta seviyedeki ��renciler i�in bu etkinlik olduk�a kolayd�r. E�er noktalar� takip etme metodu kullan�lacaksa ��rencinin �izilen harfe istedi�i yerden ba�lama ihtimaline kar�� dikkatli olunmal�d�r (Hofmeister, 1992).
E�ik el yaz�s� ��retiminde baz� bilgisayar programlar� da kullan�labilir (Young, 2002). Bu t�r programlarda harflerin yaz�l��lar� multi-medya destekli olarak g�sterilmekte, yanl��lar aras�ndan do�rular�n bulunmas� vb. etkinlikler bulunmaktad�r. Bu t�r bilgisayar programlar�nda programl� ��retim kuram�n�n ilkelerinden faydalan�lmaktad�r.
3.2. E�ik El Yaz�s� E�itimini Planlama
��retmenler e�ik el yaz�s� ��retimini mutlaka planlamal�d�r. ��rencilerin hangi harfleri ne zaman ��renece�i, ��retimde teoriye ve prati�e ne kadar zaman ayr�laca�� dersten �nce belirlenmelidir.
��renciler harflerin �ekillerini ve bu harfleri birbirlerine birle�tirilmesini iyi bir �ekilde kavrayana kadar e�ik el yaz�s� ��retimi g�nl�k olarak planlanmal�d�r. ��renciler harflerin �ekillerini iyi bir �ekilde hat�rlayabildikten sonra, ��retmen iyi el yaz�s� yazan bir s�n�fa sahip oldu�unun bilinciyle, ��rencilerin daha iyi yazabilmeleri i�in ne t�r etkinlikler yapabilece�ine karar verebilir.
Ba�lang��ta e�ik el yaz�s� �al��malar�n�n s�resi k�sa tutulmal�d�r. ��rencinin ya��na ve kapasitesine g�re bu dersler 5 ila 15 dakika aras�nda olabilir (Young, 2002). E�ik el yaz�s� harfleri tam olarak ��retildikten sonra harflerin kelimeler i�inde ��retilmesine ba�lanmal�d�r. ��retilen harfler ve kelimelerle c�mleler kurulmal� ve ��rencilerin ��rendikleri harfleri s�rekli kullanarak bu harflerin kelimeler i�indeki kullan�l��� konusunda yeterli beceri ve al��kanl��a sahip olmalar� sa�lanmal�d�r.
El yaz�s� ��retimi s�recinde, kullan�lan ��retim metotlar�n�n �e�itlendirilmesi �o�unlukla daha ba�ar�l� sonu� sa�lar. Yaz� ��retiminde etkinlikleri �e�itlendirmek yazma �al��malar�n� daha e�lenceli h�le getirme konusunda ��retmene yard�mc� olur. ��retim s�reci planlan�rken �e�itli metotlar�n kullan�lmas� gerekti�i unutulmamal�d�r.
Bir s�n�ftaki e�ik el yaz�s� ��retimine ayr�lacak s�re ��rencilerin ya�, zeka ve yeteneklerine, dolayl� olarak da ba�ar� d�zeylerine ba�l�d�r. Harflerin tamam� ��renilene kadar her g�n e�ik el yaz�s� etkinlikleri yap�lmas� gereklidir. Harfler tamamen ��renildikten sonra i�levsel kelimelerin se�ilmesi ve bu kelimelerdeki harflerin s�rekli kullan�m�, ayr�ca bu konuda verilen �devler, ��rencilerin yazma yeteneklerinin geli�mesine yard�m edece�i gibi motor becerilerinin de geli�mesinde etkili olacakt�r.
E�ik el yaz�s� ��retimine y�l�n ilk yar�s�nda ba�lanmal�d�r. B�ylelikle ��renciler y�l�n ikinci yar�s�nda e�ik el yaz�s� yeteneklerini geli�tirebilme f�rsat� bulabilecektir. �kinci d�nemde yap�lacak e�ik el yaz�s� ile c�mle, paragraf veya hik�ye yazma etkinlikleri, ��rencilerin e�ik el yaz�s� yetene�inin geli�tirilmesine yard�m edecektir. B�yle bir planlama ile ��renciler, ikinci s�n�fa ba�layana kadar bir hayli al��t�rma yapma imk�n� bulabileceklerdir. E�ik el yaz�s�n� nas�l ve nerede kullanaca��n� birinci s�n�f�n ikinci d�neminde ��renen ��renci, uzun tatil d�neminde kar��s�na ��kacak yazma yetene�ini kullanabilece�i f�rsatlar� daha iyi de�erlendirebilecektir.
E�ik el yaz�s� ��retiminde acele edilmemelidir. Ba�ar�l� bir el yaz�s� ��retimi, bireysel farkl�l�klara ba�l� olarak, �l�me de�erlendirme ve yeterli al��t�rma yapmaya ba�l�d�r. ��renciler eski ��renmelerinin �zerine yeni bilgiler in�a edebilirler, fakat �ok h�zl� bir �ekilde ilerlemek, tam ��renmeyi engeller ve geride ��renmeyen ��renciler b�rakabilir. El yaz�s� ��retimine ara vermeden �al��mak demek bir al��t�rma kitab�n�n ya da �al��ma sayfas�n�n bitirilmesi anlam�na gelmemelidir. Hedef, ��rencilerin yazmay� seven ve etkili yazan bireyler olmas�d�r. Zaten ��renci iyi yazabiliyorsa mutlaka yazmak isteyecektir.
El yaz�s� ��retiminde �zel defterlerin kullan�lmas� gerekir. Zira �zel defterlerin kullan�m� hem ��retmenin hem de ��rencilerin i�lerini kolayla�t�r�r. Bitirilen defterler at�lmamal�, yanl�� yap�ld���nda do�rusunu ��renmek i�in geriye d�n�p bak�lacak kaynaklar olarak saklanmal�d�r. �al��ma materyallerinin planlanandan �nce bitirilmesi bir problem olarak kabul edilmemelidir. ��renci a��s�ndan bu durum iyi sonu�lar do�urabilir. ��nk� ��renci bitirilen materyali ba�ar� ve �v�n� kayna�� olarak g�rebilir (Olsen vd., 2003).
3.3. E�ik El Yaz�s� Harflerinin ��retiminde Dikkat Edilmesi Gereken �lkeler
E�ik el yaz�s� �al��malar�nda dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de harflerin konumland�r�l��� ve yaz�l���d�r. Harflerin do�ru olarak konumland�r�lmas� hem yaz�n�n daha g�zel g�r�nmesini hem de nispeten yaz�n�n daha h�zl� yaz�lmas�n� sa�layacakt�r.
Harflerin yaz�m�nda dikkat edilmesi gereken �� ilke vard�r:
3.3.1. E�im: Harflerin normalde dik kabul edilen �izgileri yakla��k 50 derecelik a��yla �izilmelidir (�ekil: 2). Harfler aras�ndaki bo�luklar a��lar�n birbirinden farkl� olmas�na neden olabilir, fakat temelde ve her durumda her harf i�in e�im ayn� kalmal�d�r.
�ekil 2: Harflerin normalde dik kabul edilen �izgileri yakla��k 50 derecelik a��yla �izilmelidir.
3.3.2. Bo�luk: �ki kelime aras�nda bulunmas� gereken aral��a bo�luk denir. K���k harfler kullan�ld���nda bo�lu�un geni�li�i “u” harfi kadar olmal�d�r. Y�ksekli�i b�y�k harfler kadar olan “d, p, t” kelimenin sonunda ise bo�luk iki “u” kadar olmal�d�r. “f, g, j, p, y ve z” harfleri kelimenin ba��nda ise bo�luk yine iki kat� olmal�d�r. ��renci kelimeler aras�nda uygun bo�luk b�rakam�yor ise, �stampa kullanarak ��rencinin her bir kelime bittikten sonra kelime sonuna parmak basarak sonraki kelimeyi yazmas� sa�lanabilir. Kelimeler aras�na k���k sak�z par�alar� ya da ��renciyi uyar�c� kurallar� hat�rlat�c� ��kartma t�r�nden �e�itli ibareler yap��t�r�labilir. M�mk�n oldu�unca postit t�r�nden hat�rlat�c� ve uyar�c� ��kartmalar�n kullan�m� tercih edilmelidir (Olsen vd., 2003).
3.3.3. Yaz�n�n koyulu�u: ��rencilerin harfleri, kaleme fazla bast�rmadan yazmalar�n� sa�lamak gerekir. Ancak, b�y�k harfler tek ba��na yaz�ld���nda koyu yaz�lmal�d�r. K���k harflerin yaz�l��� ��retildikten sonra harflerin koyuluk derecesinin al��t�r�lmas� yapt�r�lmal�d�r. ��renci kalemi �ok bast�rarak yaz�yorsa; bu durum ��rencinin parmaklar�n�n duru�unun fark�nda olmamas�ndan kaynaklan�yor olabilir. Kol kaslar�n�n kontrol�n�n yetersizli�inin de bu probleme neden olabilece�i unutulmamal�d�r. Ara s�ra yap�lan kalem tutu� al��t�rmalar� bu problemi ��zebilir. ��rencilere, kalemle grinin tonlar�n� yakalama �al��malar� yapt�r�labilir. Bu sayede ��renciler grinin tonlar�n�n kalemin bast�r�l���ndan kaynakland���n�n fark�na varabilirler. Yazmayan bir kalem kullanarak, ��renciye kalem �zerinde ne kadar bask� yapaca�� da ��retilebilir. ��renciye, strafor �zerine ka��d�n� koyarak yazma �al��malar� yapt�r�labilir; b�ylece kaleme ne kadar bast�raca��n� ��renen ��rencinin ka��d� delme problemi �nlenebilir. Bu problemi ��zmek i�in gramaj� d���k ince k���tlar da kullan�labilir. Bu durumun tam tersi ��renci �ok silik yaz�yorsa, ��renciye a��r(la�t�r�lm��) kalemler verilerek tuttu�u kalemin fark�nda olmas� sa�lanabilir. Do�ru kalem tutu� �al��malar� da bu problemi d�zeltmek i�in kullan�labilir.
Bu �� ilkeye ek olarak, g�zel bir g�r�n�m i�in kelimelerin defterde nerede ba�lad��� ve bitirildi�i hususu da �nemlidir. T�m etkinliklerde, defterdeki yatay �izgiyi takip etmenin ve dikey �izgide yaz�y� bitirmenin ve ba�laman�n nas�l olaca�� ��retilmelidir. B�t�n bunlar�n ��renilmesi ve bu becerilerin geli�tirilmesi el yaz�s�n�n daha da g�zelle�mesini ve i�leklik kazanmas�n� sa�layacakt�r (Olsen vd., 2003).
3.4. E�ik El Yaz�s� ��retimi S�recinde ��retmenlerin Dikkat Etmesi Gereken �lkeler
3.4.1. Tutarl� A��klamalar ve Geribildirim: E�ik el yaz�s� ��retiminde a��k, tutarl� ve ��rencinin problemine d�n�k geribildirimler vermek veya a��klamalar yapmak en az do�ruyu g�stermek kadar etkili olabilmektedir (Hofmeister, 1992). Bundan dolay� ��retmenler yapacaklar� etkinliklerin amac�n�, dikkat edilmesi gereken ilkelerini �nceden s�zl� olarak a��klamal�d�r.
3.4.2. Do�ru Oturu�: G�zel ve do�ru yazabilmek i�in do�ru bir pozisyonda oturmak �ok �nemlidir. ��renciler yazma ama�lar�na g�re bir�ok pozisyonda oturarak yazabilirler ancak, bu pozisyonlardan en �ok tercih edilmesi gerekeni, ��rencinin masan�n tam kar��s�nda oturdu�u pozisyondur. Bu pozisyonda ��rencinin y�n�, tam olarak masaya do�rudur, ��renci masaya kesinlikle dayanmaz. Bu oturu�ta v�cudu dik tutmak esast�r. Ayaklar sa�lam bir �ekilde zemine basmal�d�r. E�er, ��rencilerin ayaklar� zemine de�miyor ve zeminden destek alm�yorsa ayaklar�n� sabitleyebilmek i�in ayak alt�na kutu vb. �eyler konabilir. Defter, v�cudun tam olarak �n taraf�na gelecek �ekilde s�ran�n �zerine yerle�tirilir. Bu pozisyonda iken sa� kol 90 derecelik bir a��yla s�ran�n �zerinde tutulmal�d�r. Sol el ise s�ran�n �st�nde ka��d� tutacak �ekilde yerle�tirilmelidir. E�er ��renciler ayarlanabilir masalara oturuyorsa, masalar�n veya sandalyelerin boyutlar� d�zg�n yazma i�in ayarlanmal�d�r. Do�ru oturu�a ba�l� olarak sa� kol masaya dokunmaktad�r ancak, el bile�i masan�n y�zeyinden birka� santim yukar�da durmal�d�r.
��rencilerin yaz� �al��mas�nda kulland�klar� defter veya k���tlar�n do�ru konumland�rmas� da olduk�a �nemlidir. K���t veya defter ��rencinin tam �n�nde ve masaya paralel bir �ekilde konumland�r�lmal�d�r. K���t veya defter ��rencinin rahatl�kla ula�abilece�i mesafede olmal�d�r. Sol elli ��renciler i�in, �zerinde yaz� yaz�lan ka��d�n sol �st k��esi en uzakta -sa� elli ��renciler i�in bu durum tam tersi- olmal�d�r (�ekil: 3). ��rencilerin el kullanma durumlar�na g�re ka��d�n alt k��esine bir ok i�areti �izilebilir. �lerleyen haftalarda ��rencilerden bu ok i�aretini kendi kendilerine koymas� istenebilir. B�ylece ��renciler, ka��d� nas�l konumland�racaklar�n� ��renmi� olacakt�r. ��renci, bo�ta kalan eliyle ka��d� uygun �ekilde konumland�rabilmeli; �ayet bo�ta kalan elini kullanam�yorsa, bu gibi durumlarda, �ocu�un kullanmad��� eline bir ad verilmeli ve bu elini kullanarak ka��d� tutma i�ini ona g�sterilmelidir. K���k ya�taki ��renciler kullanmad�klar� ellerine sanki bir ki�iden s�z etmi��esine konu�ulmas�ndan ho�lanmaktad�rlar.
�ekil 3: Sa� el ve sol el kullan�m�na g�re ka��d�n masa �zerinde konumland�r�lmas�. K���t, yazan ele pareler olarak konumland�r�lm��t�r.
3.4.3. Kalemin Tutulu�u: Kalem, elin ba�, orta ve i�aret parma�� aras�nda tutulmal�d�r. ��aret parma�� neredeyse d�z olmal�, ba�parmakla orta parma��n ucu birle�tirilmelidir. Orta parmak, ba�parma�� kavrayacak �ekilde tutulmal� ve i�aret parma��n�n da yard�m�yla kalem bu �� parma��n aras�nda tutulmal�d�r. Kalemin ucuyla i�aret parma�� aras�nda 1,5-2 cm mesafe olmal�d�r. Kalemin silgisi, kalemi tutan elin omzunu i�aret edecek �ekilde olmal�d�r. Kalemin ucundaki silginin ba�ka y�nleri g�stermesi ��rencinin kalem tutu�uyla ilgili bir problemi oldu�unu g�sterir (�ekil: 4).
�ekil 4: Kalem i�aret, ba� ve orta parmak yard�m�yla, ucundan 1,5-2 cm uzakl�kta ve ucu onu tutan elin omzunu i�aret edecek �ekilde tutulmal�d�r.
��rencilerin, yaz�lar� k�t� de�ilse ve yazma egzersizlerinde ac�dan kaynaklanan �ikayetleri yoksa, kalem tutu� �ekilleri ile ilgili olarak endi�elenmek gereksizdir. �deal olan, ba�lang��tan itibaren ��renciye kalemi nas�l tutaca��n� ��retmektir. ��nk� ��renciler yanl�� al��kanl�klar geli�tirebilir ve bu al��kanl�klar�n d�zeltilmesi hayli uzun zaman alabilir. ��renci yanl�� al��kanl�klar geli�tirmi� ve bu al��kanl�klar yeniden kalem tutu� e�itimiyle d�zeltilmi�se, bu �eklin muhafazas� i�in her g�n k�sa bir s�re do�ru tutu� �eklinin al��t�rmas� yap�lmal�d�r. Bu, ��rencinin yeni bir tutu� �ekli edindi�inin fark�na varmas�n� sa�layacakt�r. Di�er t�m yazma etkinliklerinde oldu�u gibi kalem tutu� �al��malar�nda da ��renci utand�r�lmamal�d�r; aksi h�lde kalem tutu� �eklindeki de�i�ikliklere kar�� direnebilir (Olsen vd., 2003).
��renci farkl� bir kalemle (daha kal�n, uzun veya k�sa) yazd���nda zorlanabilir. K���k ya�taki ��renciler b�y�k ebatl� kalemlerle yazmay� tercih ederler. ��rencilere tercih ettikleri kalemle yazmalar� konusunda s�n�rlama getirilmemelidir.
3.4.4. El, Bilek ve Kol Hareketleri: Yaz� yazarken yukar�ya do�ru �izilen �izgiler ba� ve i�aret parma��n�n hareketleri ile �izilirken; a�a��ya do�ru inen �izgiler �� parma��n yard�m�yla �izilir. Ser�e ve y�z�k parma�� kapal� bir �ekilde tutularak k���t �zerine konur. Bu iki parma��n t�rnaklar� ile elin k���t �zerinde kolayca kaymas� sa�lan�r. ��renci, eli a��k bir �ekilde ba�ka bir ifade ile ser�e ve y�z�k parma��n� b�kmeden yaz�yorsa, ser�e ve y�z�k parma�� s�k�larak, aras�na s�nger veya bilye s�k��t�r�labilir ve ��rencinin kalemi kavramas� istenebilir. Bu �ekilde ��rencilere, yazarken k���t �zerinde t�rnaklar�n�n yard�m�yla elini kayd�rma becerisi kazand�r�labilir. Yazmadaki h�zl� hareketler, kolun hareketleri ve ser�e-y�z�k parma��n�n k���t �zerinde kaymas� ile ilgilidir. Bu hareketler, yazma etkinli�inin h�z�n�, ahengini d�zenleyen hareketlerdir. Kol hareketleri sadece b�y�k harflerin yaz�m�nda kullan�l�r. Omuzdan ba��ms�z olarak kalem kolla birlikte hareket ettirilir. Yine ayn� �ekilde el k���t �zerinde ser�e ve y�z�k parma��n�n t�rnaklar� �zerinde kayd�r�l�r. Bu hareketler ilk yazma ��retiminde ��renciye kal�c� bir g�zel yaz� yazabilme al��kanl��� kazand�rmak i�in ��retilmesi gereken hareketlerdir. Unutulmamal�d�r ki, her bir hareketin otomatikle�mesi i�in mutlaka al��t�rma yapmak gerekir.
3.5. E�ik El Yaz�s� ��retiminde De�erlendirme
E�ik el yaz�s� �al��malar� muhakkak surette denetlenmeli ve ��rencilere uygun d�n�tler verilmelidir. ��retmen d�n�tlerin yap�c� olmas�na dikkat etmelidir. Olumsuz, utand�r�c� veya a��k olmayan d�n�tler yaz� e�itiminde beklenen olumlu sonu�lar� vermeyecektir. D�n�tlerin ��rencinin yazmas� �zerindeki etkisi de kontrol edilmelidir. Bu denetlemelerde ��retmen, kullanaca�� �l��tleri belirlemeli ve ��rencilerin kesin olarak takip edebilece�i yaz�m kavuzlar� kullanmal�d�r. Yaz� ��retiminde denetleme hayati �neme sahiptir, ��nk� ��rencilerin yanl�� ��renmelerini d�zeltmek ilk defa yazmay� ��retmekten daha zordur.
��retmen, a�a��da s�ralanan �l��tleri ��rencilerin yaz�lar�nda g�zlemledi�inde, ��rencilerinin iyi e�ik el yaz�s� yazd��� sonucuna varabilir.
* B�t�n k���k harflerin y�kseklikleri do�ru
* B�t�n b�y�k harfler ayn� y�kseklik ve b�y�kl�kte
* Kelimeler aras� bo�luklar uygun
* Kelime i�indeki harfler aras� bo�luklar e�it
* Harflerin e�imi birbirine paralel
* T�m harfler �izgi �zerinde ayn� �ekilde konumlanm��
Bu �l��tlerin t�m� ayn� zamanda geli�ebilece�i gibi her bir �l��t�n ger�ekle�mesinin farkl� zamanlarda da olabilece�i unutulmamal�d�r.
4. Sonu�
E�ik el yaz�s� ��retiminin dik temel harflerin ��retimine baz� �st�nl�klerinin oldu�u a��k�a g�r�lmektedir. �rne�in; e�ik el yaz�s� ��renen ve kullanan ��rencilerin yazma hatalar� azal�rken yazma h�zlar� da artmaktad�r. ��renciler yaz�lacak kelimeyi bir b�t�n olarak zihinlerinde tasarlamak zorunda olduklar�ndan “kelime tan�ma” ve “kelime hat�rlama” becerileri geli�mekte ayn� zamanda harfleri tan�ma becerileri de artmaktad�r. E�ik el yaz�s� ile ilk okuma-yazma e�itimine ba�lamak dik temel harflerin ��renimini de kolayla�t�r�rken dik temel harflerle ilk okuma-yazma e�itimine ba�layan ��renciler e�ik el yaz�s� ��retimi s�ras�nda baz� zorluklarla kar��la�maktad�rlar. G�n�m�zde “yazma i�i” i�in bilgisayar, daktilo vb. �ok �e�itli yaz� makinelerinin kullan�ld��� d���n�ld���nde; bireye ait, bireyin kimli�ini g�steren bir yaz�ya sahip olmak olduk�a �nemli h�le gelmi�tir. ��retmenler taraf�ndan etkili ��retim i�in s�reci planlama, etkinlikleri �e�itlendirme vb. belirli ilkeler dikkate al�nd���nda ilk okuma-yazma s�recinde beklenen fayda sa�lanacakt�r.
�lk okuma-yazmada kullan�lmas� gereken y�ntemin ne olaca�� bu �al��man�n konusunun d���ndad�r ancak, MEB Talim ve Terbiye Kurulu Ba�kanl���nca 2004 y�l�nda haz�rlanan T�rk�e E�itimi Program�nda e�ik el yaz�s� ��retimi ile ilk okuma-yazmaya ba�lanaca�� �n g�r�lm��t�r. Bu de�i�ikli�in uygulanmas� durumunda, yani ilk okuma-yazma e�itiminde e�ik el yaz�s� kullan�lacaksa, metot sesten ��retim olmak zorundad�r. ��nk� sesten ��retimde, �nce harflerin sesleri ve �ekilleri kavrat�lmakta, sonra hecelerin, kelimelerin ve c�mlelerin ��retimine ge�ilmektedir. E�ik el yaz�s� ��retiminde de �nce harflerin bir ba�lar�na seslerinin ve �ekillerinin ��retilmesi gerekmektedir. Bu durumda ilk okuma ve yazmada e�ik el yaz�s� kullan�lacaksa, kullan�lacak ��retim metodunun da sesten ��retim olmas� gerekmektedir. |