BİLİŞSEL ESNEKLİK KURAMI (COGNİTİVE FLEXİBİLİTY THEORY)

Kuramın Genel Tanıtımı

   İyi yapılandırılmamış alanlarda, anlamlı bilgi edinilmesini ve bu bilgilerin farklı durumlara transfer edilmesini amaçlamaktadır. İyi yapılandırılmamış bilgi alanlarının iki temel özelliği bulunmaktadır: (1) bilginin uygulanması gereken durumların karmaşık olması ve birçok geniş kavramsal yapıların eşzamanlı etkileşimlerini gerektirmesi ve (2) bu durumların benzerlikleri olsa bile birbirlerinden farklı, kısacası düzensiz olmalarıdır.

 Spiro ve arkadaşlarına (1992) göre öğrenmenin amacı, öğrenciyi uzman seviyesine çıkarmaktır. Bunun gerçekleştirilebilmesi ise ancak farklı bakış açılarının öğrencilere gösterilmesi ile mümkündür. Bu amaçların gerçekleştirilmesinde ise

Spiro ve arkadaşları tarafından ‘Rasgele erişimli öğretim’ olarak adlandırılan hiper metin, kullanılabilecek baslıca ortamdır.

 Spiro ve Jehng (1990) hiper metni, doğrusal olmayan şekilde okunan ve çeşitli şekillerde düzenlenebilen bilgisayar temelli metin olarak tanımlamaktadır. Hiper metin; metin, durağan grafik, resim, çizim veya tabloları içeren düğüm ve bu düğümlerin birbirine bağlanmasını sağlayan bağlantıların (link) bir arada kullanılması ile bir alana ait bilgi yapısını ve bu yapıda yer alan ilişkilerin gösterilmesini sağlamaktadır (Tolhurst, 1995; De Vries ve De Jong, 1999). Bu ortamda öğrenci, kendi ilgi ve ihtiyacına göre istediği bilgiyi seçebilmekte ve ulaşabilmektedir. İşte hiper metinin bu doğrusal olmayan yapısı nedeni ile öğrenciler materyali farklı bakış açılardan görebilmekte ve kendi öğrenmelerinin kontrolünü ele alabilmektedirler. (Dede ve Lewis, 1995; Altun, 2000; Kommers, 2002). Böylece bu ortam, esnek yapısı ile iyi yapılandırılmamış alanlarda farklı yollardan, farklı görevlerle öğrencilerin kendi yapılandırdıkları bilgiye ulasmalarını, diğer bir deyişle çapraz bir mimari (crisscross landscape) sağlamaktadır. Altun’un (2002) da belirttiği gibi bu çapraz mimari ile hiper metinde öğrenciler, istedikleri bilgilere istedikleri anda ve yoldan tekrar ulaşabilmekte ve doğrusal olmayan bir şekilde bu bilgileri ve kavramları görebilmektedirler.

Kuramın Kapsamı/Uygulaması:

Bu kuram özellikle interaktif teknolojiler için destek sağlamaktadır.(yardımlı metin). İyi yapılandırılmamış alanlara örnek olarak; tıp, tarih, edebiyat, hukuk, biyoloji, ve öğretmen eğitimi verilebilir (Spiro vedigerleri, 1992).

Kuramın Örneği

Bu ortamlara örnek olarak KANE, ‘Florida Thematic Unit’, CardioWorld Explorer, STEP projesi verilebilir. (Boger-Mehall, 1997; Spiro ve digerleri, 1992).

 Kuramın İlkeleri

1. Öğrenme etkinlikleri, içeriğin farklı gösterimlerini sağlamalıdır: Aynı materyalin içeriğinin farklı şekillerde düzenlenerek farklı amaçlar için öğrencinin konunun farklı noktalarını görebilmesi amacıyla incelenmesidir.

2. Öğretim materyalleri içerik alanın aşırı basitleştirilmesini

(oversimplifiying) engellemeli ve bağlama bağlı bilgi sağlamalıdır: Bir alana ait karmaşık ve düzensiz kavramların doğal yapısını öğrenciye göstermek yerine bunları basitleştirerek göstermek, sonradan değiştirilmesi zor olan yanlış kavramsallaştırmalara neden olmaktadır. Bunu engellemek için bilişsel esneklik kuramı, kavramlar arası ilişkilerin vurgulanması ve bu ilişkilerin gerçek hayatta öğrencinin karşılaşabileceği problemler düşünülerek, farklı şekillerde gösterilmesi gerektiğini belirtmektedir.

3. Öğretim örnek olay temelli olmalı ve bilginin yapılandırılması üzerinde durmalıdır: İyi yapılandırılmamış bilgi alanlarında öğrencilerin ileri seviyede bilgi edinimlerinin sağlanması ve edindikleri bu bilgilerin farklı durumlara transfer edebilmeleri için örnek olaylar kullanılmaktadır

4. Bilgi kaynakları birbirlerinden ayrı olmamalı aksine birbiri ile yüksek derecede bağlantılı olmalıdır: Öğrencilerin örnek olaylar ile çalışırken veya problemlere çözüm getirmeye çalışırken istedikleri bilgiye anında ulaşabilmeleri ve ilgili bilgilerin bir arada olması gerekmektedir. Bu da ancak uygun bir ortamın seçilmesi ile mümkün olmaktadır.

Kaynaklar

http://tip.psychology.org/spiro.html

Türk Eğitim Bilimleri Dergisi Ş. Karadeniz.