Çocuklarda dikkat eksikliği, psikolojik rahatsızlıklar, akran zorbalığı gibi birçok sorunun ortaya çıkmasına neden olan ekran bağımlılığı, alarm verir düzeye geldi. Öyle ki okulların açılmasıyla çocukların dijital cihazlardan uzaklaşacağı düşünülüyordu.

Ancak öyle olmadı. Çünkü çocuklar eve gelir gelmez yemek dahi yemeden özlemle ellerine aldıkları telefon ve tabletlerin karşısında uyku saatini dahi aşacak şekilde vakit geçiriyorlar. Bu da ekran bağımlılığının ciddi düzeye geldiğini gösteriyor.

‘ÇEVRESİNDEN KOPUYOR’

Ekran kullanımı sosyal faaliyetlere katılmaya, sorumlulukları yerine getirmeye engel olabilecek düzeye geldiyse bağımlılık boyutuna ulaşmış demektir. İstinye Üniversitesi (İSÜ) Psikiyatri Anabilim Dalı Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Merve Setenay İris, bunda da tıpkı diğer bağımlılıklarda olduğu gibi kişinin miktarı aşamalı olarak artırdığını, kendine verdiği zararları çok fark edemediğini, çevresinden giderek kopmaya başladığını, zihinsel yorgunluklar ve dalgınlık halinin görülebildiğini söylüyor. İris, ekran bağımlısı olan çocuklarda görülen belirtileri ise şöyle sıralıyor:

- Elinde telefonu, tableti olmadan kendisini eksik hisseder.

- Başka türlü vakit geçirmeye alışkın olmadığı için hemen sıkılır.

- Psikolojik sıkıntılar, dalgınlık, asosyallik gibi durumları yaşayabilir.

2 YAŞA KADAR UZAK TUTUN

Yaş gruplarına göre ekran karşısında geçirilen sürenin değiştiğini kaydeden İris, 0-2 yaş arasında çocukların ekranla tanışmalarını istemediklerine dikkat çekerek, bu yaştan sonra ilkokul dönemine dek 1 saatten kısa, ilk ve ortaokulda ise 2 saati geçmeyecek şekilde ekranda vakit geçirmenin tavsiye edildiğini belirtiyor.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın okullarda telefon kullanımına kısıtlama getirmesini faydalı olarak değerlendiren İris, ancak bunun yeterli olmadığını, çocukların eve varır varmaz telefon ve tablete sarıldıkları zaman sıkıntının çözülememiş olduğunu söylüyor. Kural ve kısıtlamayla dayatmalar yapmak yerine çocuklara öncelikle büyüklerin örnek olması gerektiğinin altını çizen İris, iletişim kurmayı ekran dışı yöntemlerle yaparak ekranların çekiciliğinin azaltılmasının faydalı olacağını vurguluyor.

‘ZORBALIK EVDE DEVAM EDİYOR’

Sosyal Medya ve Dijital Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (SODİMER) Başkanı Prof. Dr. Levent Eraslan ile Bilim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Yunus Pınar ise ekran bağımlılığının akran zorbalığıyla ilişkisine dikkat çekiyor ve ekliyorlar: “Çocuklar ve gençler birbirlerine karşı çok acımasız olabiliyor, örneğin WhatsApp ve benzeri uygulamalarla birbirlerine zorbalık yapabiliyorlar. Okulda başlayan zorbalık, akıllı telefonlarla evde de devam ediyor.”

Yeni medyanın istismara da zemin hazırladığını belirten Eraslan ve Pınar, Almanya’da ergenlik dönemindeki kız çocuklarının sosyal medyada vücudunun bir bölümünü açık gösteren kıyafetler giyip fotoğraf veya videolar paylaştıklarını, bunun trend olduğunu bildiren haberleri referans göstererek “Çocuklar eğlence amaçlı bu paylaşımları yapıyor ancak bu çocuğun kendisini istismara açık hale getiriyor, ileride pişman olsalar da bu paylaşımların medyadan silinmesi mümkün değil” diyorlar. Sosyal medyada ebeveynleri tarafından içerik üretmesi teşvik edilen hatta zorlanan çocukların “Mikro ünlü” haline getirildiğini dile getiren Eraslan ve Pınar, her paylaşımla dijital ayak izinin oluştuğunu, bu paylaşımların kimliklerinin önemli bir parçası olacağını, içeriklerin çocuklara psikososyal açıdan zarar verdiğini kaydediyorlar.

ROL MODEL OLUN!

SODİMER, ailelerin dijital dünyanın tehlikelerinden çocuklarını koruyabilmeleri amacıyla “Ailelere Okullar Açılırken Dijital Dünya Uyarıları” başlıklı bir kılavuz hazırladı. Kılavuzda öne çıkanlar şöyle:

- Cep telefonu ya da dijital dünya platformlarından tamamen ayrılış yerine birlikte belirleyeceğiniz bir zaman dilimi ve kotasında gelişimine dönük kullanım programları yapın.

- Çocuklarınız için iyi bir rol model olmanız önemli. Bu nedenle kademeli olarak kullanımın azaltılmasında birlikte hareket edin. Elinizde cep telefonuyla çocuğunuza “Telefon ile oynama!” demek çok da anlamlı olmayacaktır.

- Eğer çocuğunuz çok yoğun bir şekilde dijital dünyayla meşgul oluyorsa okul rehber öğretmenleriyle iletişimde olun.

- Okul ve ders çalışma saatlerini olumsuz etkileyebileceğinden WhatsApp, DM grupları gibi online topluluklara katılımlarını kademeli olarak azaltmalarını sağlayın.

- Çocuğunuzun sosyal medya yerine gerçek yaşamda sosyalleşmesi ve kişisel ilişkilerini geliştirebilmesi için imkânlar yaratın.

- Eğitimsel faaliyetler için gerekli web sitelerini birlikte belirleyin, bu dijital dünyanın olumlu yönlerini vurgulamada etkili olacaktır.