ÇOKLU ZEKA İLE DERS PLANLAMA
Çoklu zeka kuramına dayalı olarak ders planı hazırlarken aşağıdaki kurallara uyulmalıdır.
Özel hedef ya da konunun belirlenmesi : Bu aşamada yıllık ya da bireysel öğretim planlarında olduğu gibi eğitim programı için hedef belirleme söz konusudur. Hedefin açık, anlaşılır ve net olması gerekir.
Anahtar çoklu zeka sorularının sorulması : Hedefi gerçekleştirmek üzere zeka türlerinin nasıl kullanılabileceğini belirlemek için her bir zeka ile ilgili sorular sorulur.
Olasılıkların düşünülmesi : Hedefe ulaşmada her bir zeka ile ilgili olarak neler yapılabileceği düşünülerek sınıfa hangi yöntem, teknik ve öğretim materyallerinin kullanılabileceği tasarlanır.
Beyin fırtınası : Çoklu zeka planlama sayfaları kullanarak her bir zeka için kullanılabilecek öğretim yaklaşımları, beyin fırtınası kuralınca akla gelen her şey yazılarak listelenir. Her bir zeka için 20-30 fikir bulunmaya çalışılır. Öğretmenlerin yapacağı grup çalışmaları daha güdüleyici olabilir.
Uygun etkinliklerin seçilmesi : Planlama sayfası tanımlandığında eğitim hedefine uygun yaklaşımlar daire içine alınarak seçilir.Tamamlanmış bir çoklu planlama sayfası aşağıda görülmektedir.
MANTIK-MATEMATİK
* Noktalama işaretinin
mantığını tartışma.
* Noktalama işareti yerine
gelecek sayıları bulma.
* Görevleri sıralama. UZAMSAL
DİL * Renkli kodlama
* Sözel açıklama * Resim yapma
* Kendi cümlelerini yazma
* Noktalama işaretsiz HEDEF
metinler Noktalama MÜZİKAL
İşaretlerinin görevi * Noktalama işareti için müzikal
bellek destekleyiciler.
* Müzikal noktalama işareti
SOSYAL BEDENSEL
* Sınıfa noktalama işareti ile * Noktalama işareti ile ilgili sınıf
ilgili rol dağıtma. oyunu.
* Grupla kart oyunları ÖZEDÖNÜK * Noktalama işaretini oynama
* Sosyal oyunlar “ Eğer bir noktalama işareti olsaydınız…..” * Öğrencilerin sırtlarına noktalama
işaretleri çizme
Şekil: Çoklu Zeka Kuramında planlama sorunları
Aşamalı –sıralı ders planının hazırlanması: Seçilen yaklaşımlar kullanılarak hedef ile ders ya da ünite planı hazırlanabilir. Planlama 1-2 haftalık da yapılabilir.
Planın uygulanması : Gerekli materyaller hazırlandıktan sonra plan uygulanır. Uygulama sırasında olabilecek değişikliklere göre gerekli düzeltmeler yapılabilir. Buna benzer olarak öğretimde zeka alanlarını kullanmak üzere öğrenme merkezleri de kurulabilir. Edinbrough Üniversitesi Miller araştırma –öğrenme merkezinde 7-8 yaş grubu öğrencileri için içinde sözcük oyunları ,pek çok kitap,sözlük ve görsel materyaller bulunan dil merkezi hazırlanmıştır.Buna benzer olarak mantıksal/ matematiksel zeka merkezinde deney araçları, Legolar, dişli takımları ve matematik-fen ile ilgili araç –gereçler; müziksel zeka merkezinde teyp, kasetler,Cd’ler,öğretmen eşliğinde kullanılacak org, nota kağıtları,basit enstrümanlar; bedensel zeka merkezinde öğrencilerin müzikle hareket edebilecekleri bu ortamda kuklalar, dramalar için kostümler; sessiz bir köşede Özedönük merkezinde öğrencilerin dış ortamdan soyutlanarak yalnız çalışabilmeleri için kulaklıklar; Sosyal zeka merkezinde satranç, mastermind gibi oyunlar, birlikte oynanabilecek oyuncaklar;Uzamsal zeka (sanat) merkezinde çok renkli kağıt ve kartonlar, boyalar, yapıştırıcı makas, renkli tebeşir, kil,pamuk, iplik, boncuk gibi malzemeler bulunmaktadır. Bu şekilde merkezlerin hazırlanması zaman ve maddi olanaklar gerektirmektedir. Ancak bu merkezlerde kullanılacak malzemeler çok pahalı ve bulunmaz maddeler değildir. Pek çoğu sınıf ortamında halihazırda kullanılan materyallerdir. Aile işbirliği ile de elde edilebilirler.
Her zeka türü için hazırlanacak öğretim menüleri ile etkin öğrenme olanağı sağlanabilir.Öğretim menüleri öğretmenlere her zeka türünü geliştirmek için hangi etkinliklere yer vermeleri konusunda bir fikir vermektedir. Bu menüler için örnekler aşağıda sunulmuştur.
SÖZEL /DİLBİLİMSEL MENÜ
………açıklamak için öykü anlatımını kullanma.
………konusunda bir tartışma oluşturma.
………hakkında şiir,masal,efsane,kısa oyun ve gazete makaleleri yazma.
Kısa bir hikaye ya da romanı …………. ile ilişkilendirme.
……….konusunda sunu yapma.
……….konusunda sınıf tartışması yaratma.
……….konusunda talk-show ,radyo programı yapma.
……….konusunda bülten,kitapçık ya da sözlük yazma.
……….slogan yaratma.
……….konusunda bant kaydetme.
……….konusunda ………ile görüşme yapma.
……….konusunda……….’e mektup yazma.
……….konusunda not alma.
……….konusunda dersi dinleme.
……….kitap okuma.
……….yazmak için teknolojiyi kullanma..
Diğer seçenekleriniz.
MANTIKSAL / MATEMATİKSEL MENÜ
……….için hikaye problemler yaratma.
……….yı matematiksel bir denkleme dönüştürme.
……….konusunda zaman şeridini yaratma.
……….konusunda bir deney tasarlama ve yapma.
……….konusunda strateji oyunu kurma.
……….konusunda açıklamak için Venn diyagramı kullanma.
……….göstermek için kıyas oluşturma.
……….konusunu açıklamak için anoloji oluşturma.
……….için……düşünme becerilerini kullanma.
……….için şifre tasarlama.
……….konusundaki olguları sınıflama.
……….konusunda simetri ya da örüntüleri betimleme.
Yukarıdaki etkinlikleri gerçekleştirmek için teknolojiyi seçme ve kullanma. Diğer seçenekleriniz.
BEDENSEL- DUYUDEVİNİMSEL MENÜ
……….konusunda rol yapma ya da simule etme.
……….açıklamak için hareket ya da hareketler zinciri yaratmak.
……….konusunda dans kareografisi yaratma.
……….konusunda tahta ve yer oyunları yaratma.
……….için görev ya da bulmaca kartları yapma.
Bir …...inşa etme ya da yapılandırma.
……….konusunda bir gezi planlama ya da katılma.
……..konusunda gösteri yapmak için bedensel olarak eğitilmiş bir kişinin niteliklerini kullanma.
…….için sürek avı tasarlama.
…….nın modelini yapma.
…….nda gösteri yapmak için elle yapılmış materyaller kullanma.
…….için bir ürün tasarlama.
Yukarıdaki etkinlikleri gerçekleştirmek için teknolojiyi seçme ve kullanma.
Diğer seçenekleriniz.
GÖRSEL/UZAMSAL MENÜ
……konusunda tablo ,harita,küme ya da grafik kullanma.
……konusunda slayt gösterisi,video ve fotoğraf albümü yaratma.
……konusunda poster,ilan tahtası ya da duvar resimleri tasarlama.
……yı öğrenmek için bellek sistemini kullanma.
……konusunda sanat yapıtı yaratma.
……konusunda mimari çizimler yaratma.
……konusunda reklam ya da ilan düzenleme.
……nı ebat ve şeklini değiştirme.
……sürecini renklerle şifrelendirme.
……konusunda tahta ve yer oyunları yaratma.
……yı resimlerle örnekleme,çizme,boyama,heykelini yapma veya inşa etme.
……yı öğretmek için tepegöz kullanma.
Yukarıdaki etkinlikleri gerçekleştirmek için teknolojiyi seçme ve kullanma.
Diğer seçenekleriniz.
MÜZİKAL/RİTMİK MENÜ
…..konusunda uygun bir müzik eşliğinde sunu yapma.
…..konusunda şarkı sözü yazma.
…..konusunu açıklayan şarkı ya da rap söyleme.
…..konusunda ritmik örüntüleri belirleme.
Şarkı sözlerini………konusuyla ilişkilendirme.
Şarkı müziğinin ……konusuyla benzerliğini bulma.
…..konusunda kısa bir ders müziği sunma.
…..konusunu canlandırmak için bir müzik aleti yapma ve kullanma.
…..konusunda öğrenmeyi geliştirmek için müzik kullanma.
…..konusunda şarkıları toplama ve sunma.
…..konusunu açıklamak için bir şarkı ya da müzik bestesinin sonuna yeni bir bölüm ekleme.
…..konusunun resmini yapmak için bir müzik kolajı yaratmak.
Yukarıdaki etkinlikleri gerçekleştirmek için müzik teknolojisini seçme ve kullanma.
Diğer seçenekleriniz.
SOSYAL/BİREYLERARASI MENÜ
……konusunu açıklamak için toplantı düzenleme.
……konusunda sıra arkadaşlarıyla “ yüksek sesle düşünerek problem çözme tekniği “ kullanma.
……konusunda çoklu bakış açısını gösteren rol yapma.
……konusunu açıklamak için bir örgüt ya da grupta yer alma.
……konusunu öğrenmek için …….. sosyal becerileri isteyerek kullanma.
……konusunu açıklamak için hizmet projesinde yer almak.
……konusunda birine bir şey öğretme.
……konusunu başarmak için ufak bir grupla işbirliği içinde kuralları ve
aşamaları planlama.
……konusu ile ilgili yerel ya da genel bir sorunun çözümüne yardım etme.
……konusunda dönüt verme ve almayı uygulama.
……konusunu başarmak için güçlü olduğunuz zekalardan birini kullanarak
grup içinde bir rolü üzerine alma.
……konusunda ……..erişmek için telekomünikasyon programı kullanma.
Diğer seçenekleriniz.
ÖZE DÖNÜK/BİREYSEL MENÜ
……konusunda başarıyla tamamlamanıza yardımcı olacak niteliklerinizi betimleme.
……konusu için kişisel bir analoji yaratma.
……konusunda bir hedef ortaya koyma ve bu hedefi takip etme.
……konusunda ne hissettiğinizi betimleme.
……konusunda kişisel felsefenizi açıklama.
……konusunda kişisel değer yargılarınızdan birini açıklama.
……konusunda kendi kendini yönlendirme ile öğrenmeyi kullanma.
……konusunda gazete makalesi yazma.
……konusunu çalışırken algıladığınız amacı açıklama.
……konusundaki çabalarınıza ilişkin dönüt alma.
……günlük tutma.
……ev ödevi geliştirme.
Diğer seçenekleriniz.
Öğretmenler, en çok hangi şekilde öğretmek istedikleri konusunda öğrencilerin görüşüne de başvurabilirler. Sınıftaki derslere çeşitlilik katmak için “Öğretim Menüsü” geniş bir eğitim repertuarı sağlamaktadır.
Campbell’a (l997) göre, öğretmenler bu menüleri farklı şekillerde kullanabilirler.
Öğrencilere, menülerin kopyalarını vererek, sınıf içi öğrenmede kendi yollarını seçmelerini ister. Böylece öğretmen çok modelli öğretim sorumluluğundan kurtulup, öğrencinin daha nitelikli şekilde sınıf içi etkinliklere katılımını sağlar.
Kimi öğretmenler bu menüleri ev ödevi olarak kullanırlar. O haftaki ev ödevini müzik menüsünden vererek, müzik menüsündeki etkinliklere göre ödevlerini yapmalarını ister.
Öğrenciler ödevlerini müzik menüsüne göre hazırlayarak getirirler. Daha sonraki haftalarda da farklı menülerden ödevler vererek yedi hafta sonunda tüm zeka menüleri kullanılmış olur. Öğretmen, öğrencilerinden en beğendikleri ev ödevi stratejilerini belirlemelerini ister. Böylece öğrencilerin hem güçlü yanları ortaya çıkarılmış olur, hem de öğrencilerin risk almaya hazır oldukları belirlenmiş olur.
Öğretmenler, bu menüleri değerlendirme amaçlı kullanırlar. Değerlendirme ölçütleri, bilgi ve beceriler için açıkça belirlendiği sürece öğrenciler kendi başarılarını tablolar, hareket zinciri, rol yapma ya da orijinal şarkılarla ifade edebilirler. Menüler ister öğretim, ister değerlendirme, isterse de ev ödevi amaçlı olarak kullanılsın bu yedi zeka hem eğitim hem de gerçek yaşam için çok etkili problem çözme stratejileridir.
Campbell, çoklu zekaya öğretim modeli olarak yaklaştığında,gerçekçi beklentiler içinde olunması gerektiğini, örneğin; 40 dk.lık bir derste İlköğretim Okulu 2. kademe öğretmeni için bu yedi zekanın tek bir derste ele alınması imkansız görülmektedir. Daha çok bu öğretmen için her bir zekadan bir stratejinin iki haftalık bir zaman dilimi içerisinde ele alınması uygun olabilir. Sınıf öğretmenleri 32 günlük bir zaman dilimi içinde yedi zekayı sınıf içi etkinliklerle bütünleştirebilir.
Çoklu Zeka Kuramının sınıf içi uygulamalarda dikkat edilmesi gereken temel noktalar şu şekilde özetlenebilir:
· Öğretmenler bütün zekalara eşit derecede önem vermelidir.
· Öğretmenler materyal sunumunda tüm zekaları geliştirici ya da tüm zekaları kullanmaya yönelik faaliyetler hazırlamalıdır.
· Bu durum sadece öğrenmeyi sağlamakla kalmaz,öğretmeni de aynı konuyu değişik ve yaratıcı faaliyetler düzenleyerek öğretmeyi de güdüleyebilir. Bu şekilde öğrenilen bir konu daha iyi anlaşılabilir.
· Herkes 7 zeka ile doğar ancak ne yazık ki öğrenciler sınıfa farklı zekaları gelişmiş halde gelirler. Her çocuk kendi zihinsel güç ve zayıflıklarıyla öğrenme ortamına katılır.
Kaynak: “Öğretme Sanatı” Prof .Dr. Özcan DEMİREL
Hazırlayan: Mehmet ÖZCAN – İlköğretim Müfettişi/MANİSA
http://www.sinifogretmeniyiz.biz
Paylaşan