Bu yazımızda özel sektörde doğmuş ama kamu sektöründe de örneğine çok fazla rastladığımız mobbing kavramına kısaca değinip, bir çalışanın kendine mobbing uygulanıp uygulanmadığını nasıl tespit edebileceğine dair örnekler vereceğiz.

Mobbing nedir?

Mobbingi çalışma hayatı içerisinde bir çalışana bir veya birkaç kişi tarafından sistematik bir biçimde yöneltilen psikolojik terör şeklinde tanımlayabiliriz.

Mobbinge uğrayan kişi, çalışma koşullarında kötüleşme yaşarken, beden ve ruh sağlığında bunun yansımaları ortaya çıkabilmekte, aynı zamanda bu durum çalışanın iş hayatındaki geleceğinin de olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır.

Mobbingin ayırt edici unsurları olarak yapılan baskı ya da tacizin psikolojik olması, saldırganlık ve hileli davranışlar içermesi ve en önemlisi de uzun süre devam eden bir niteliğe sahip olması şeklinde sayabiliriz.

Mobbinge uğradığımızı nasıl anlarız?

Aslında mobbinge uğrayan çalışanlar ilk teşhisleri kendileri koyabilirler. Öyle ki bir çalışan sabah işe gitmek için yola çıktığında ayakları geri geri gidiyorsa, ya da uyandığında aklına ilk olarak “bugün iş yerimde başıma ne gelecek” sorusu geliyorsa veya geceleri yatağa girdiğin de sürekli çalışma ortamı ile ilgili sıkıntıları düşünüyorsa mobbinge uğramış demektir.

Mobbingi daha da somutlaştırarak ve örnek vererek anlatmak gerekirse şu şekilde özetleyebiliriz:

♦Çalışanın susturulması. Çalışma ortamı içerisinde bir veya birkaç kişinin sistematik bir şekilde kişiye kendini ifade etme olanağı tanımaması. Örneğin toplantılarda konuşmak isteyen çalışanın sürekli sözünün kesilmesi ya da fikirlerine değer verilmemesi gibi.

♦Çalışanın küçümsenmesi. Bu, sözlerle yapılan küçültücü ifadelerle olabileceği gibi, bakışlar ve vücut hareketleriyle de ortaya çıkabilir.

♦Çalışanın çalışma ortamı içerisinde yalnızlığa sürüklenmesi. Çalışanın arkasından konuşularak çalışma ortamı içinde yalnızlaşması sağlanmaya çalışılmış olabilir. Ya da çalışma ortamında mobbinge uğrayan kişi ile konuşulmaz, kişi yokmuş gibi davranılabilir veya en açık şekliyle çalışan ayrı ya da uzak bir ofiste çalışmak zorunda bırakılabilir.

♦Çalışanla alay edilmesi. Kişinin dini inançları, mezhebi, sendikası, cinsiyeti ve hatta şivesi veya özel yaşamı gibi konularla ilgili olarak alay edilmesi.

♦Çalışana iş verilmemesi. Kişinin çalışma yaşamına adapte olmasına engel olmak için iş verilmeyebilir. Ya da kendi görevinin, unvanının veya öğrenim düzeyinin altında işler verilerek, çalışma ortamından soğuması, yükselmek konusunda motivasyonunu kaybetmesi ve rekabet şansını yitirmesi amaçlanabilir.

♦Çalışana ağır iş verilmesi. Ya da kendi görevinin, unvanının veya öğrenim düzeyinin üstünde işler verilerek zor durumda kalması sağlanmaya çalışılabilir.

♦Çalışana, diğer çalışma arkadaşlarından farklı kriterler uygulanması. Örneğin mesai giriş çıkışlarında diğer çalışanlara herhangi bir yaptırım uygulanmazken mobbinge uğrayan kişinin sürekli olarak soruşturma açılmakla tehdit edilmesi.

♦Çalışanın sağlığa uygun olmayan ortamlarda çalışmaya zorlanması. Mobbinge uğrayan kişi bu durumda örneğin tozlu, havasız, dar veya rutubetli ortamlarda çalışmaya maruz bırakılabilir.

Mobbinge 657 sayılı Kanunun bakışı

657 sayılı Kanunun hayatımıza girmesinden çok sonra ortaya çıkan bir kavram olan mobbing veya bezdiri kavramına kelime olarak kanun metninde yer verilmese de mobbing tarzı fiil ve eylemleri yasaklayan veya disiplin cezaları verilmesi öngören hükümler mevcuttur.

Örneğin 657 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin ikinci fıkrası “Devlet memurlarının işbirliği içinde çalışmaları esastır.” hükmünü, 10 uncu maddesinin ikinci fıkrası ise “Amir, maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranır.” hükmünü içerir. Bu maddeler bile kendi başlarına kamu sektöründe mobbing uygulamasının yasak olduğunu göstermeye yetmektedir.

Ayrıca, mobbing uygulamalarına karşı, disiplin ile ilgili 125 inci madde hükümlerine baktığımızda da “Görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak.” suçu uyarma cezası, “İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,” suçu kınama cezası, “Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak,” suçu ise kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile tecziye edilmektedir.