COMPONENT DISPLAY THEORY (M.D. Merrill) Öğe Gösterim Teorisi

Öğe Gösterim Teorisi Nedir..?

Öğrencilerin, öğrenme düzeylerini arttırmak için çeşitli öğretim yaklaşımları geliştirilmiştir. Öğe Gösterim Teorisi (Component Display Theory) (ÖGT) de, öğrencilerin öğrenme kapasitelerinin yükseltilmesi için Merrill (1983) tarafından geliştirilen bir öğretim teorisidir. ÖGT, bir kavramı, ilkeyi veya işlemi öğretmek için özel öğretim stratejileri ve taktikleri geliştirmiştir.

ÖGT, sadece öğretimin bilişsel alanı ve mikro düzey stratejileriyle (kavram, ilke vs. öğretimi) ilgilenmektedir.

ÖGT ’nin  bu darlığı, öğretmenlere ve öğretim tasarımcılarına daha çok rehberlik yapma imkanı vermektedir. ÖGT, bir metottan ziyade her bir öğretim sunumunun bileşenlerinden oluşan bir teoridir. ÖGT’nin öğretim ortamlarında nasıl kullanabileceğine ve öğrenme üzerindeki etkisi üzerine yönelik araştırmalar yapılmıştır.

Öğe Gösterim Teorisinin İlkelerinin Ana Başlıkları..:

1) Birinci Sunum Formu (BSF): Genelleme (generality), örnek (example) ve uygulamadan (practice) oluşan üç öğretim parçasını içerir. Bu öğretim parçalarının, sunum modları ve sunum sırası bu aşamada belirlenir.

2) BSF’nin Sunumu: BSF’nin öğretim parçalarının genelleme-örnek-uygulama gibi çeşitli şekillerde verilmesidir. Bu öğretim parçaları, değişik şekillerde ve formlarda sunulabilirler.

3) BSF’nin Ayrı_ımı (Isolation): BSF’nin açık bir şekilde sunulduğu aşamadır. BSF’nin öğretim parçalarının belirlenmesi ve ayrıştırılması bu basamakta yapılır.

4) Öğrenci Kontrolü: Öğrencinin kaç örnek çalışacağının, ne zaman yardım alacağının ve hangi stratejileri kullanması gerektiğinin belirlendiği aşamadır (Merrill, 1987a). Öğrenciler bu basamakta, BSF’nin sunumuyla ilgili değişiklikler yapmaya yönlendirilebilirler. Öğrenciler, bir örneği veya uygulamayı çalıştıktan sonra genellemeye gidebilirler, genellemeyi çalışmadan uygulamaya geçebilirler.

5) Genelliğin Sunumu: Bir kavramın veya ilkenin öğretiminin, sözel, algoritmik veya belleğe hitap edecek çeşitli şekillerde yapılması durumudur.

Bilginin Verilişi: Metnin önemli yerlerinin altını çizme, koyu yazma, renklendirme ve konuyu göz alıcı şekiller veya dikkat çeken gösterimler ile sunma bu duruma örnek olarak verilebilir. Kısacası, öğretimin değişik sunum modlarının kullanılarak yapılması bu aşamada yer almaktadır (Merrill, 1988).

7) Eşleme: Kavramla ilgili, örnek olan - örnek olmayan ifadelerin mümkün oldu_u kadar ardışık olarak sunulması durumudur.

8) Sunum şekli ve Sırası: Öğretilen kavramla ilgili örneklerin kolaydan zora doğru sıralanması ve birbirinden farklı bir şekilde verilmesi durumudur.

Öğe Gösterim Teorisinin İlkeleri ve Örneklemeli Olarak Açıklaması…:

ÖGT’ nin bu özel öğretim stratejileri ve taktikleri,matrissel bir gösterimle ifadelendirilmekte ve üç aşamalı bir formla sunulmaktadır. Bunlar:

a)    İki boyutlu performans-içerik sınıflama sistemi

b)   Sunum formları(kavrama gücü formları)

c)    Sunum formlarının sınıflamasıyla oluşturulan çözümlerdir(formlar arası ilişkiler)

a)     Performans -İçerik Matrisi (P/İ Matrisi)

P/İ matrisi, yalnızca bilişsel sonuçlar için uygun olup, duyuşsal ve psiko-motor faktörler içermemektedir. P/İ Matrisi iki oyutlu bir sınıflama sunmaktadır. Bunlar:

Öğrenci Performansı (örneği hatırlama remember instance), genelliği hatırlama remember generality), kullanma (use), bulma (find).)

Konu İçeriği (olgu fact), kavram (concept), işlem (procedure), ilke (principle) (Merrill, 1987a, Merrill, 1987b).

P/İ matrisinin matrissel gösterimi Tablo 1 de verilmiştir. Bu tabloya, bir koordinat ekseni olarak bakılabilir. P/İ matrisinin, olgu, kavram, işlem ve ilke bileşenleri apsis eksenini, örneği hatırlama, genelliği hatırlama, kullanma ve bulma bileşenleri de ordinat eksenini oluşturmaktadır. P/İ matrisinin bu yatay ve dikey bileşenleri arasındaki ilişkiler, koordinat ekseni üzerinde verilen bir noktanın işaretlenmesi şeklindedir. Örneğin, olgu-örneği hatırlama, kavram-kullanma ve ilke-use gibi. Ancak,

tablodan da görüleceği üzere (kesik çizgiler) aşağıda tanımı verilecek olan olgu bileşeninin özelliğinden dolayı, olguörneği/ genelliği hatırlama eşlemesi dışında bir eşleme yapabilmek mümkün değildir. P/İ matrisinin bileşenlerinin açıklaması ise aşağıda verilmiştir :

Hatırlama: Gagne’nin öğrenme ürünlerinden “sözel bilgilere” ve Bloom’un Taksonomisi’nin “bilgi” düzeyine karşılık gelmektedir (Merrill, 1987a). Bu düzey, çok çeşitli yollarla kazanılabilir ve bir çok temel amacı vardır. Bu amaçlar, daha ileri öğrenmeler için “ön koşul öğrenme” olarak iş görmesi, günlük hayatta kullanılan önemli pratikleri kapsaması ve düşünme için bir araç olması olarak sıralanabilir.

Genelleme: Bir tanımın, bir ilkenin ifade edilmesi durumu.

Örneği Hatırlama: Bir nesnenin, sembolün, olayın veya işlemin özel gösterimidir. Bu düzey, Gagne’nin öğretme olaylarından “davranışı ortaya çıkarma” aşamasına karşılık gelmektedir.

Kullanma: Bir özel duruma, genelliğin uygulanmasıdır. Bu aşama, Gagne’nin öğrenme ürünlerinden “entelektüel beceriler” düzeyine karşılık gelmektedir.

Bulma: Yeni bir genelleme yapabilme düzeyidir. Bulma düzeyi, Gagne’nin “bilişsel stratejiler” düzeyine karşılık gelmektedir.

Olgu: Tarih, olay veya isimler arasındaki ilişkilerdir.

Kavram: Ortak karaktere sahip, sembol, olay ve nesneler kümesidir. Burada, kavramın alt ve üst ilişkileri belirlenir ve kavramın ayırt edici özellikleri ortaya çıkarılır.

İşlem: Verilen aktiviteleri yapmak için yapılan işlem basamaklarının her biri.

İlke: Bir işlemdeki sebep-sonuç ilişkileridir. Bu aşamada, kavramlar arasındaki bağlantılar veya nedensel ilişkiler ortaya çıkarılır. Bu düzeyde, şekil kullanımı öğrencilerin ifadeleri daha iyi görmelerine imkan verir (Merrill, 1987a; Merrill, 1988; Merrill, 1994).

b) Sunum Formları (Kavrama Gücü Formları)

Bu formlar, I. ve II. sunum formları olmak üzere iki tanedir. I. form, içerik ve sunum modundan (açıklayıcı, sorgulayıcı) oluşan iki boyutta belirlenir. I. form, birinci sunum formu (BSF) olarak isimlendirilir. BSF, Tablo 2 de gösterilmiştir: Tablo 1 de gösterilen P/İ Matrisinin her bir bileşeni, Tablo 2 deki BSF-formlarıyla birleştirilerek, Performans-BSF Matris ve İçerik-BSF Matrisleri oluşturulur.

Performans-BSF Matris formunun gösterimi ise Tablo 3’te verilmiştir:

Tablo 3’te belirtilen ifadelerin açıklaması aşağıdadır:

AG: Açıklayıcı Genelleme

Sör: Soru Örnekleri (farklı tip)

Aör: Açıklayıcı Örnekler

Y:Yeni (Daha önce karşılaşılmayan, yeni)

SG: Soru Genelleme

.D: Değişik İfade (Başka bir şekilde ifade etme)

b)     Formlar Arası İlişkiler (FAİ)

ÖGT’nin bu formu ise şimdiye kadar sunulan formlar arasındaki ilişkileri yeniden gözden geçirerek, öğrenci başarısının arttırılmasına yardımcı olur. Bu formun matrissel gösterimi tablo 5 te verilmiştir.

Tablo 5’te verilen ifadelerin açıklamaları ise aşağıdadır:

Farklılık: Farklı ve değişik tipte örnekler sunulması.

Zorluk Sırası: Örneklerin zorluk sırasına göre sunulması.

Karışık Sunum: Olguların (fact) karışık bir şekilde ve değişik durumlarda sunulması.

Gecikmeme: Öğrencilerin, olgular (fact) arasındaki ilişkiyi hemen görebilmesi.

Kodlama: Öğrencilere, yeni bilgileri bir defada hatırlatmak.

Ayrıştırma: BSF Formu’nun açık bir şekilde sunulması.

Öğrenci Kontrolü: Öğrencinin kaç örnek çalışacağının, ne zaman yardım alacağının

ve hangi stratejileri kullanabileceğinin belirlenmesi (Merrill, 1987a)

Öğe Gösterim Teorsinin Bir Uygulaması (Fonksiyon Kavramının Öğretimi)

ÖGT’nin, fonksiyon kavramının öğretimine uygulanabilmesi için aşağıda verilen program taslağının hazırlanması gerekir. Bunlar:

a) Fonksiyon kavramının öğretim amacının belirlenmesi.

b) Fonksiyon kavramının öğretimi sonunda kazanılacak beceri ve davranışların

belirlenmesi

c) Fonksiyon kavramının öğretimiyle kazandırılacak bilişsel beceri ve davranışlara yönelik uygulama basamağı

d) Fonksiyon kavramının öğretiminden önce ve sonra kazandırılmak istenen bilişsel

beceri ve davranışların kazanım düzeylerinin belirlenmesi için hazırlanan testlerdir.

Fonksiyon kavramının öğretimine yönelik yukarıda dört madde altında toplanan

yaklaşımın her bir maddesinin sınıf ortamında uygulama biçimi aşağıda verilmiştir:

Fonksiyon Kavramının Öğretim Amacının Belirlenmesi

Fonksiyon kavramı, aşağıda belirtilen amaçlar doğrultusunda öğretilmektedir

(MEB, 1992). Bunlar:

1) Fonksiyonu, özelliklerini ve çeşitlerini kavrayabilme (*).

2) Fonksiyonlar ve çeşitleri ile ilgili uygulamalar yapabilme.

3) İşlem ve özelliklerini kavrayabilme.

4) Fonksiyonlar kümesinde işlemleri ve özellikleri kavrayabilme.

5) Fonksiyonlar kümesinde işlem yapabilme.

c)     Fonksiyon Kavramının Öğretimi Sonunda Kazanılacak Beceri ve Davranışların Belirlenmesi

Öğrenciler, fonksiyon kavramının öğretimi sonunda MEB (1992) de belirtilen

amaçların her birine yönelik hedef davranışları kazanacaklardır.

d)     Fonksiyon Kavramının Öğretimiyle Kazandırılacak Bilişsel Beceri ve Davranışlara Yönelik Uygulama Basamağı

Öğrencilerin fonksiyon kavramının öğretimi sonunda kazanacakları bilişsel

beceriler yukarıda belirtilmişti. Uygulama basamağı, fonksiyon kavramının öğretimi

için (*) basamağında belirtilen amaca yönelik davranışların kazanımı ile sınırlı

tutulacaktır.

Öğrencilere, fonksiyon kavramının öğretiminde (*) basamağında belirtilen amaç

altında kazandırılacak davranışlar, P/İ matrisinin hücreleriyle eşleştirilerek aşağıda

verilmiştir:

Amaç 1. Fonksiyonu, özelliklerini ve çeşitlerini kavrayabilme.

Davranışlar

1.Bir bağıntının fonksiyon olup olmağını ayırma (Kullanma-Kavram).

2. Fonksiyonun ne olduğu sorulunca öyleme (Hatırlama-Kavram).

3. Fonksiyonların farklı gösterimlerini öyleme (Hatırlama-Kavram).

4. Fonksiyonun tanım, değer ve görüntü ümesini söyleme (Hatırlama- kavram).

5. Birebir, örten ve içine fonksiyonlarının ne oldukları sorulunca söyleme (Hatırlama-Kavram) ve birbirlerine göre farklılıklarını ayırma (Bulma-Kavram).

6. Sonsuz kümeyi söyleme (Hatırlama-Kavram).

7. İki kümenin denkliğini söyleme (Hatırlama-Kavram).

8. Özdeşlik, sabit ve sıfır fonksiyonun ne oldukları sorulunca söyleme (Hatırlama-Kavram).

Yukarıda verilen davranışlar, P/İ matrisinin genellikle hatırlama-kavram, kullanma-kavram ve bulma-kavram hücreleriyle eşleştirilmektedir. Fonksiyon kavramının öğretimi sonucunda, öğrencilere kazandırılacak yukarıda belirtilen sekiz

davranışı gerçekleştirmeye yönelik örnekler, iki-boyutlu bir şekilde aşağıda sunulmuştur:

* Hatırlama-Olgu

1) Matematiksel bir ifadede bir bağıntıyı gösteren sembolü yazınız?

2) Matematiksel bir ifadede bir fonksiyon genellikle hangi sembollerle gösterilir?

* Hatırlama- Kavram

1) Bağıntının tanımını yapınız?

2) Fonksiyonun tanımını yapınız?

3) Fonksiyonun çeşitlerini yazınız?

4) Sonsuz kümeyi tanımlayınız?

* Kullanma- Kavram

1) Aşağıdaki bağıntılardan hangisi/hangileri bir fonksiyondur? (Burada, fonksiyon olan/fonksiyon olmayan bağıntılar yazılarak öğrencilerin-fonksiyon ile bağıntı arasındaki ilişkiyi görmeleri sağlanır).

2) Aşağıdaki fonksiyonlardan hangisi birebirdir?

3) Aşağıdaki fonksiyonlardan hangileri denktir?

* Bulma-Kavram

1) Aşağıdaki fonksiyonlardan, birebir,örten, sabit ve birim fonksiyonları ayrı ayrı gruplandırınız?

2) Venn şeması ile verilen fonksiyonların tanım ve görüntü kümelerini belirleyiniz?

* Hatırlama - İşlem

1) f : R → R , f (x) = x bağıntısı bir fonksiyon mudur? Hangi durumda bir fonksiyon tanımlar?

2) Fonksiyonun tanımını öğrenmeden önce bilinmesi gerekli olan ön bilgiler nelerdir?

* Kullanma-İşlem

1) Günlük hayattan fonksiyon tanımına uyan bir örnek veriniz?

2) Fonksiyon kavramını nerede kullanabilirsiniz?

* Bulma-İşlem

1) Tanım kümesinden girilen her sayıya karşılık, değer kümesinden bir sayı karşılık getirecek bir fonksiyon makinesi inşa ediniz?

2) Fonksiyonun çeşitlerini gösterecek bir aktivite geliştiriniz?

* Hatırlama-İlke

1) Bir bağıntı hangi özelliklere sahipse bir fonksiyon tanımlar?

2) Birim fonksiyonun özelliğini yazınız?

* Kullanma-İlke

1) Değer kümesinde boşta eleman kalırsa ne olur?

2) Tanım kümesindeki iki farklı eleman değer kümesindeki bir eleman ile eşlenirse ne olur?

* Bulma- İlke

1) Buluş yoluyla öğretim stratejisinin fonksiyon kavramının öğretimi (1.amaç için) üzerindeki etkisini araştırınız. Bulgularınızı rapor ediniz.

2) Sınıf arkadaşlarınızın fonksiyon kavramına yönelik (1. amaç için)

hatalarını belirleyecek bir test geliştirip, uygulayınız. Bulgularınızı raporlaştırınız.

3) Fonksiyon kavramının öğretimine yönelik bir model öneriniz?

d) Fonksiyon Kavramının Öğretiminden Önce ve Sonra Kazandırılmak İstenen Bilişsel Beceri ve Davranışların Kazanım Düzeylerinin Belirlenmesi için Hazırlanan Testler

Bu aşamada, öğrencilerin bilişsel becerilerinin ortaya çıkarılması ve öğretim sonunda bilişsel yönden olabilecek değişikliklerin belirlenmesi için aşağıdaki testler hazırlanır:

1)Öğrencilerin fonksiyon kavramının öğreniminde yaptıkları hata ve yanlış anlamaları belirlemeye yönelik bir test.

2) Öğrencilerin fonksiyon kavramının öğretiminin sonunda kazandıkları bilişsel davranışları belirlemeye yönelik olarak geliştirilen bir test.

Yukarıda iki boyutlu bir şekilde gösterilen öğretim bileşenlerinin, matrissel formda gösterimi ise aşağıda tablo 6 da verilmiştir:

KAYNAKLAR

www.tebd.gazi.edu.tr/arsiv/2003_cilt1/sayi_3/355-361.

www.kefad.gazi.edu.tr/2004.2/287-297

egitimdergi.pamukkale.edu.tr/makale/sayı14/15

http://www.nwlink.com/~Donclark/hrd/learning/development.html