SOSYAL GELİŞİM KURAMI (L. VYGOTSKY)

Kuramın Genel Tanımı: L. Vygotsky çocuğun bilişsel gelişiminde içinde bulunduğu ‘sosyal çevrenin’ önemli rolü olduğunu ileri sürmüştür. Çocuklar, çevresindeki kişilerden ve onların sosyal dünyalarından öğrenmeye başlamaktadırlar. Çocukların kazandıkları kavramların, fikirlerin, olgunların, becerilerin tutumların kaynağı sosyal çevredir.
O halde bilişsel gelişimin kaynağı, kişisel psikolojik süreçlerden önce, insanlar ve kültür arasındaki etkileşimdir.
            Vygostky’e göre eğitim, bilişsel gelişim için bir temel değil aynı zamanda sosyokültürel aktivitedir. Vygotsky, insanın düşünme şeklinin psikogenetik ve sosyokültürel olarak nasıl geliştiği üzerinde çalışmış olmasına rağmen çalışmasının temeli bireysel gelişimin sosyal kaynakları ve kültürel
temelleridir (Moll, 1990, s.1).

Kuramın Kapsamı/Uygulaması: Vygotsky’e göre tüm psikolojik süreçler, insanlar arasında, çoğu zaman çocuk ve yetişkinler arasında paylaşılan sosyal süreçlerle başlar. Bunun en açık örneği “dil”dir. Sosyal çevremiz bizi belli bir kategoriye yerleştirir. Örneğin; zeki, uzun, kısa, zengin vb. Sonuç olarak bizim bütün kişisel psikolojik süreçlerimiz, kültürümüz tarafından biçimlendirilmiş sosyal süreçler olarak başlar.
Vygotsky, çocuğun bilişsel gelişimini etkilemede yetişkin rolünün çok önemli olduğunu vurgular. Ona göre, çocuklar, yetişkinlerle ya da diğer çocuklarla işbirliği içinde birlikte çalıştıklarında bilişsel gelişimleri beslenir.
Birçok öğretme durumunda yetişkinler, çocukların düşünme ve problem çözme etkinliklerini kontrol eder. Ancak bu kontrol, çocukların öğrendiklerini içselleştirmeleri-
ni sağlamalı, onları bağımsız düşünürler ve problem çözücüler haline getirmelidir.

Vgotsky’e göre yetişkinin, çocuğun bilgiyi içleştirmesine bilgiyi kazanmasına yardım edebilmesi için iki noktayı belirlemesi gerekir. Bunlardan birisi, çocuğun herhangi bir yetişkinin yardımı olmaksızın, bağımsız olarak kendi kendine sağlayabileceği gelişim düzeyini belirlemektedir. İkincisi ise, bir yetişkinin rehberliğinde çalıştığında gösterebileceği potansiyel gelişim düzeyini belirlemektir. Bu ikisi arasındaki fark, çocuğun “gelişmeye açık alanı”dır. Vygotsky’in gelişim ve eğitime getirdiği en önemli kavram gelişmeye açık alandır.
O halde Vygostky’e göre öğretim, çocuğun gelişimini ileriye götürebildiği ölçüde iyidir. Öğretim, çocuğun gelişmeye açık alanını etkili olarak kullanmasını sağlamalıdır. Bu nedenle, doğrudan bire bir öğretim ve çocukların çocuklarla ve yetişkinlerle etkileşimlerini sağlayan öğretim biçimleri çocuğun bilişsel gelişiminde önemli rol oynar.
Çocuğun bilişsel gelişim ilerlemesinde, diğer bir deyişle yakınsal gelişim alanının etkili olarak kullanılmasında öğretmen, diğer yetişkinler ve diğer çocuklar önemli katkılar da bulunurlar. Bu nedenle okullar, öğretmenler, çocukları çalışmalarında aşırı derecede bağımsız bırakmamalıdır. Aşırı bağımsızlık, bilişsel gelişimi yavaşlatmaktadır.
Gelişimin tam olarak sağlanabilmesi için, çocuğun sistematik olarak daha karmaşık hale gelen bu olayları, olguları tam olarak anlayabilmesi için ise yetişkinin ya da o alan da uzman olan herhangi bir kişinin yardımına ihtiyaç vardır.

Kuramın Örneği: Vygotsky’nin sosyal gelişim kuramına aşağıdaki diyalogu örnek verebiliriz:

Anne: Burada senin için 4 kitap var, abin içinde

Çocuk: Aynı mı? (Abisinin kitap sayısını araştırıyor.) Hayır, onun daha fazladır (kızgın bir ifade ile konuşur).

Anne: Hayır, gerçekten aynı. Onlara da bak

Çocuk: Onun daha fazla.

Anne: Onunkileri bir sıraya diz. Sonra da kendininkileri sırala ve karşılaştır.

Çocuk: (denileni yapar) bir, iki, üç, dört. Bir iki üç, dört. Aynı. (Mutlu olmuştur.)

Bir örnek daha verecek olursak;

Çocuk yeni kelimeler öğrenirken okumakta zorlanıyorsa ebeveynleri bu kelimeleri okuyarak çocuğun kelimeleri işitmesine yardımcı olabilir.

Vygotsky bu kavramı çocuğun tek başına yapmakta zorlandığı ancak yetişkin rehberliğinde başarabileceği görevler için kullanmaktadır.

Kuramın İlkeleri:

Vygotsky’ nin (1978) ilkeleri dikkate alınarak gerçekleştirilen bir öğrenme- öğretme ortamında dört temel ilke vardır: 

1- Öğrenme ve bilişsel gelişim sosyal, işbirlikli bir etkinliktir.

2- Gelişimsel erişim alanı (ZPD) program hazırlama ve ders planlaması için bir kılavuzdur.

3- Öğrenme anlamlı bağlamlar içinde meydana gelir. Öğrenme ve bilgi, çocukların ‘gerçek dünya’ gelişimlerinden kopuk olamaz ve ayrı düşünülemez.

4- Okul- içi deneyimler çocuğun okul- dışı deneyimleriyle ilişkili olmalıdır.

KAYNAKLAR:

http://forum.psikolojikdanisma.net/archive/index.php?t-1842.html

www.bote.gazi.edu.tr/boteabd/ofd394/dokumanlar/kuramlar.ppt

http://www.egitimbilimleri.net/index.php?option=com_content&task=view&id=314&Itemid=35

http://64.233.183.104/search?q=cache:o75-901aEcYJ:perweb.firat.edu.tr/personel/yayinlar/fua_81/81_18342.doc+ vygotsky+ilkeleri&hl=tr&ct=clnk&cd=8&gl=tr

http://kisi.deu.edu.tr/didem.siyez/vygotsky.html