Öğretim yöntem ve teknikleri

ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Etkili öğretim öğrenme olayının doğasını ve değişik gelişim alanlarındaki öğrencilerin nasıl öğrendiklerini anlamayı gerektirir.Öğretim veya  öğretme öğrenciye bilgi aktarma değildir.Öğrencinin öğrenmesine rehberlik etme faaliyetidir.Böyle bir öğrenme ancak öğrencinin katılımı ile mümkündür.

Yukarıda belirtilen öğrenmeye rehberlik etme anlayışında hareket eden bir eğitimci öğrenciyi daha aktif kılmak için gerekli önlemleri alır.Bu önlemlerden biri de farklı yöntem ve teknikleri işe koşmaktır.

TAM ÖĞRENME MODELİ(Bloom)

Tam öğrenme modeli;öğrenciler arasında gözlenen öğrenme düzeyi farklılıklarını en aza indirmeyi;öğrencilerin büyük çoğunluğunun en üst düzeyde öğrenmelerini sağlamayı hedeflemektedir.Zihinsel özrü olmayan bir çocuğa gerekli zaman,ön koşul öğrenmeler ve öğrenme için gerekli koşullar sağlandığı zaman her öğrencinin öğreneceği varsayılır. 

MODELİN UYGULANMASINDA İZLENECEK ADIMLAR

1.   Dersin özel hedef (amaç)ve davranışları ile bu hedef ve davranışların kazandırılacağı öğrenme ünitelerini belirleyiniz.

2.   Her bir ünitenin öğrenilebilmesi için gerekli ön bilgilerin neler olduğu belirlenmelidir.

3.   Ünitenin öğrenimine başlamadan önce öğrencilerin ön bilgilere sahip olup olmadıkları bir test ile belirlenmelidir.

4.   Test sonuçlarına göre ünitenin öğrenilebilmesi için gerekli fakat eksik olan ön bilgilerin tamamlama öğretimi yapılmalıdır.

5.   Tamamlama öğretiminden sonra ünitedeki yeni davranışları kazandırmaya dönük öğretim etkinlikleri uygulanmalıdır.

6.   Ünitedeki tüm davranışlar kazandırıldıktan sonra izleme değerlendirmesi yapılmalıdır.

7.   Ek öğretme-öğrenme sürecini tamamlayan   öğrencilere paralel izleme testi uygulanarak  öğrencilerin ölçüte ulaşıp ulaşmadığı belirlenir.

8.   Ölçüte ulaşılmışsa yeni üniteye geçilmelidir.

.

SUNUŞ(ALIŞ)YOLUYLA ÖĞRETİM

Öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişim önemlidir.başlangıç sunusunu öğretmen yapar arkasından öğrenciler fikirlerini açıklarlar.

Örnekler önemlidir.Sözel örneklerin yanında resim,şema ve diğer görsel örnekler olabilir.

Tümdengelim yaklaşımına dayandığı için önce genel kavramlar sonra bu kavramların kapsamındaki özel ve dar kavramlar sunulur

Öğretim adım adım ilerler ve ders ön organize edicilerle başlar.

Öğrenme Basamakları(Ausubel)

1.Öğretmenin örnekler sunması

2.Öğretmenin örnekleri açıklaması

3.Öğretmenin ek örnek vermesi

4.Öğrencilerin ek örnekleri açıklaması ve örneklerle karşılaştırması

5.Öğretmenin ek örnekleri ve örnek olmayan durumları sunması

6.Öğrencilerin zıt örnekleri karşılaştırması

7.Öğretmenin ve öğrencilerin teşhis ettiği özellikleri,ilişkileri yada ilkeleri 

   vurgulaması

8.Öğrencilerin tanımlamaları,ilişkileri,özellikleri yada ilkeleri vurgulamaları

9.Öğrencilerin yeni örnekler vermesi

     Yukarıdaki basamakların izlenmesi koşul değildir.öğrenciler konuyu keşfedince işlem bitirilebilir.

PROGRAMLI ÖĞRETİM(Skinner)

Davranışçı öğrenme ekolünün okul iklimine uygulanmasıdır.

Bireyselleştirilmiş öğretim felsefesi esas alınır.

Program,araç ve öğrenci üç temel öğedir.

1. Program içeriğin planı

2. Araç hizmeti sunmaya yarayan yardımcı

3. Öğrenci programın uygulanması sonucunda Belirli davranışları kazanacak birey

ü        Küçük adımlar ilkesi

ü        Öğrenmeye etkin katılım ilkesi

ü        Sonuç hakkında anında bilgi alma ilkesi

ü        Bireysel hıza göre ilerleme ilkesi

ü        Doğru cevaplar ilkesi

ü       

Bireylere kazandırılacak bilgi miktarının hızla artması, kalabalık sınıflar, bireysel farklılıklar,pekiştirmenin kalabalık sınıflarda her öğrenciye verilemesi vb. sorunlara programlı öğretimle bireyselleştirilmiş eğitimi zorunlu kılmaktadır. 

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ

         Problem çözme öğrencilerin bir problem karşısında çözümler üretmesini sağlayan bir yöntemdir.Öğretmen öğrenciye ipuçları verir ve problemin anlaşılmasını sağlar.Problem hakkında karar vermek ve problemi çözmek öğrenciye bırakılır.Bu yöntem öğrencinin karar verme ve çözüm üretme yeteneklerini geliştirir.Teorileri test etmeyi seven,eşyanın nasıl çalıştığını merak eden öğrenciler için etkili bir yöntemdir.

Problem Çözmenin Aşamaları

1-Problemi tanıma

2-Geçici hipotezleri formüle etme

3-Veri toplama,organize etme,değ.,açıklam.

4-Sonuca ulaşma

5-Sonuçları test etme

GÖSTERİ(Demonstrasyon)Yöntemi

         Gösteri bir şeyin nasıl yapılacağını görsel ve işitsel araçlar kullanılarak nasıl yapılacağının gösterilmesidir.

         Gösteri yöntemi özellikle spor,fen,müzik ve sanat alanlarında kullanılmaktadır.Göze ve kulağa hitap ettiği için öğrenme düzeyi yüksektir.Öğrencilerin ilgilerini çekmektedir.Gösteri kısa ve öğrencilerin anlayacağı hızda olmalıdır.

SORU-CEVAP YÖNTEMİ

Öğretmenin konuyla ilgili önceden hazırladığı soruları sınıfta öğrencilere sorması ve öğrencilerin cevaplaması yöntemidir.Öğretmen öğrencilerin düşünme ve yorum yapmalarına olanak sağlayan sorular hazırlamalıdır.Yöntem konunun ne kadar anlaşıldığı hakkında dönüt verir.Öğrenci soru sorulacağı için sürekli hazır haldedir.

SORU SORARKEN

a-Sorular tüm sınıfa sorulmalı,biraz beklenmeli,daha sonra cevabı verecek öğrencinin adı söylenmelidir.Böylece öğrencilerin tümü soruyu dinleyecek ve cevaplamaya çalışacaktır.

b-Soruyu yalnızca bir öğrencinin cevaplamasına izin verilmelidir.

c-Cevap için uygun yeterli zaman tanınmalıdır.

d-Öğrencilerden tam cevap beklenmelidir.Öğretmen Önemli  noktaları açıklamak için soruyu cevaplamamalıdır.Eğer öğrenci soruyu cevaplamakta güçlük çekiyorsa bir başka öğrencinin ona yardım etmesi sağlanmalıdır.

e-Doğru cevap veren öğrencilere”iyi”,”güzel”,”gibi sözlerle pekiştirilmeli,yanlış cevap veren öğrencilere

”şimdi hatırlayamadın,arkadaşını iyi dinle sana tekrar soracağım”gibi sözler söylenmelidir.   

TARTIŞMA YÖNTEMİ

         Tartışma yöntemi;önceden hazırlanmış bir konu üzerinde öğrencilerin fikirlerini birbirlerine söylemeleri ve katılmayanların katılmadıkları görüşleri çürütmek için karşılık verdikleri,fikir alışverişinin yapıldığı yöntemdir.Bu yöntemde soru sorma,konu üzerinde düşünme,dinleme,kendini ifade etme,aynı konuda farklı görüşlerin olabileceğini anlama ve öğrenilenlerin içselleştirilmesi gibi yararları vardır.

PROJE ÇALIŞMASI

         Öğrencilerin belli bir konu üzerinde değişik uygulamalarda bulunarak vardıkları bir çalışma biçimidir.Proje çalışmasında öğrenci bir şeyin nasıl olduğunu ve nasıl yapıldığını kendisi bulmaktadır.Proje çalışması bir öğrenci tarafından olabileceği gibi grupla da olabilir.Öğrenciye uygulama olanağı,başarma duygusu ve kendine güven verir.

ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ

Gerçek yaşamdan ya da öğretmenin sınıfa getirdiği bir olayın öğrenciler tarafından irdelenerek,tartışılarak ve analiz ederek çözüm bulunduğu yöntemdir.

         Ahmet günlerdir okula gelmiyordu.Öğretmen bu durumu Ahmet’in annesi ile görüştü.Annesi Ahmet ‘in okulu sevmediğini,bu yüzden okula gelmediğini belirtti.Okul müdürü durumdan haberdar edildi.Okul müdürü Ahmet ile görüştü ve Ahmet ‘e neden okula gelmediğini sordu.Ahmet “öğretmenin kendisine kızdığını,söz vermediğini ve saçlarını okşamadığını ve bu yüzden okula gelmek istemediğini” söyledi.Müdür Ahmet’e sert bir ses tonuyla okula gelmez ise ailesinin cezalandırılacağını ve kendisinin de sınıfta kalacağını söyledi.Bunun üzerine Ahmet ağlayarak müdürün odasından ayrıldı.

1-Ahmet’in yerinde olsaydınız ne yapardınız?

2-Okul müdürünün yerinde siz olsaydınız ne yapardınız?

3-Öğretmenin tutumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

4-Ahmet’in ailesi ne yapmalıdır?

Bu sorular sınıfça tartışılır ve varılan sonuçlar öğrencilere rapor ettirilir.

KUBAŞIK ÖĞRENME YÖNTEMİ

         Kubaşık öğrenme (işbirliğine dayalı öğrenme) öğrencilerin sınıf ortamında küçük karma kümeler oluşturarak (cinsiyet, başarı durumu, yaş, kişisel özellikler vb.) ortak amaç doğrultusunda, akademik bir konuda birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı oldukları, genelde küme başarısının değişik yollarla ödüllendirildiği bir öğrenme yaklaşımıdır.

En etkili kümeler dört kişiliktir. Bu küme ikili çalışmaya uygundur. Öğrenci sayısı dörderli küme oluşturmaya uygun değilse; bir öğrenci artmışsa bir tane beşli küme, iki öğrenci artmışsa iki tane üçlü küme, üç öğrenci artmışsa bir tane üçlü küme yapılır

Derslik yerleşim düzeninde öğrenciler tahtayı,öğretmeni ve kümedeki tam arkadaşlarına  aynı uzaklıkta olacaktır.

Kubaşık öğrenmede; kümeler oluşturulduktan sonra öğrenciler kağıttan bir top yaparlar. Bu topun adı tanışma topudur.Öğrenciler kümelerindeki topu birbirine vererek tanışırlar.Birbirlerine ısınmak için bir etkinlik yaparlar(tren yürüyüşü vb).Bundan sonra beyin fırtınası yoluyla kümenin adı belirlenir.İlk turda herkes isim söyleme hakkına sahiptir.İkinci turda oylamaya geçilir.En çok oyu alıncaya kadar seçim yapılarak oylamaya devam edilir ve küme adı belirlenir.Kümeye amblem yapılır.Kümenin amblemini öğrenciler yakalarına takarlar.Küme elemanlarınca kümeye ait bir “küme cıngılı” oluşturulur.Bütün etkinliklerde amaç öğrencilerde küme birliğini oluşturmak, öğrencileri kaynaştırmak, BİZ ruhunu kazandırmak ve kümenin başarısı için çalışma anlayışını kazandırmaktır.

Kubaşık öğrenme kümeleri öğrenme kümeleri oluşturulduktan sonra kümelerin konusu verilir.Bütün kümeler aynı konu verilir.Konunun alt kümeleri küme elamanları tarafından demokratik bir yöntemle ve ilgileri göz önüne alınarak paylaştırılır. Daha sonra kümelerin en iyi şekilde hazırlanması için süre verilir. Öğrenciler konuları hazırlarken belli zamanlarda bir araya gelerek görüş alışverişinde bulunurlar, alt konuları birbirlerine aktarırlar,birbirlerine yardımcı olurlar. Sonunda konuyu birleştirerek zamanı gelince sınıfta konu anlatılır. Öğrenciler birbirlerine sorular sorarlar, eksik noktalar tamamlanır.Kalan eksiklikler öğretmen tarafından tamamlanır.

         Bundan sonra kümelerin değerlendirilmesi yapılır.Tabloda gösterilen başlangıç puanı ön test ile belirlenir.Konu sınav puanı konunun anlatımından sonra verilen puandır.bu puan öğrencinin kümeye katkısını gösterir.

İlerleme Puanı -5 ve daha yukarı olanların katkı puanı  ”0”

İlerleme Puanı + ile -4 arası  olanların katkı puanı  ”1”

İlerleme Puanı 5 ile 9  olanların katkı puanı  ”2”

İlerleme Puanı 10 ve üzeri olanların katkı puanı ”3” tür.

Bunun yanı sıra öğrencinin konu sınav puanı 100 ise katkı puanı “3”tür.Bu rakamlar sabittir.Kümenin azami katkı puanı 12 olabilir.Öğretmen her hafta baraj puanı belirler ve o puanı alan kümenin öğrencilerine “Başarı Sertifikası”verilir.

BEYİN FIRTINASI

         Beyin fırtınası çözüm getirmek için orijinal ve yaratıcı fikirlerin üretildiği bir tekniktir.Beyin fırtınası en az beş,en çok on kişiyle uygulanır.Bu teknikte doğru ve yanlış diye bir şey yoktur.önemli olan konu üzerinde fikir üretmektir.Cevapları yargılamak söz konusu değildir.Beyin fırtınasında önemli olan çok miktarda fikir üretmektir.Başlarken güncel ve öğrencilerin sevdiği konuları seçmek oldukça yararlıdır.

         Bu teknikte sınıfta demokratik bir ortamın oluşturulması şarttır.Öğrenci arkadaşının verdiği cevabı yargılayamaz.Aksi takdirde orijinal ve yaratıcı düşünceler ortaya çıkmaz.

Bu tekniği oluştururken önce gruplar oluşturulur.Grubun bir yöneticisi ve bir yazıcısı olur.Yazıcı herkesin söylediğini kaydeder. Yönetici sırayla söz verir.Sırası gelen bir şey söylemeyecekse”geçiniz”der.Grupta herkes geçiniz deyinceye kadar beyin fırtınası devam eder.Sonra fikirler tasnif edilerek bir sonuç çıkarılır.Ekonomiktir ve tüm öğrenciler katılabilir.

BENZETİŞİM TEKNİĞİ

Öğrencilerin bir konuyu gerçekmiş gibi ele alarak üzerinde çalışma yaptıkları bir tekniktir. Gerçek durumlar model yada sanal ortamda (bilgisayar) yaratılabilir. Uçak eğitimi, kadavra üzerinde ameliyat vb. Bu teknikte bilgisayardan sıkça yararlanılır. Öğrenme düzeyi oldukça yüksektir. Yavaş öğrenen öğrenciler için faydalıdır.

ROL YAPMA

         Rol yapma tekniği;bir fikir,durum yada olayın başkasının kimliğine bürünüp o kişi gibi davranmaya çalışmasıdır.Burada öğrencinin neler söyleyeceği önceden belirlenmiştir. Önceden öğrenciye rolün nasıl canlandırılacağı konusunda rehberlik yapılır.Rol yapma bittikten sonra durum yada olay sınıfça tartışılır.Ayrıca rol yapan öğrenciye neler hissettiği sorulur.

Bu teknikte sadece problemin çözümü değil katılanların insanı anlaması, insan ilişkilerinde olumlu tavır geliştirmeleri ve empati yoluyla başkalarını anlamaları sağlanır. 

DRAMA

         Drama;doğaçlama,rol oynama ve tiyatro tekniklerinden yararlanarak öğrencilerin yaşantıyı,bir olayı,bir fikri veya soyut bir kavramı oyunsu süreçlerle canlandırmasıdır.Bir tiyatro oyununun sahneye konuluşundaki gibi dramada öğrenciler kendilerini o atmosferin içinde hissederler.Drama öğrencilerin hangi durumlarda nasıl davranmalarını gerektiğini yaşayarak öğreten bir tekniktir.

         Dramada da roller vardır ancak rollerin nasıl oynanacağı öğrenciye bırakılmıştır.Drama yönteminden birçok derste yararlanılır.Örneğin:Tarih dersinde ilkçağ konusu işlenirken öğrenciler kendi aralarında grup oluşturur.Giyim,mekan,insan ilişkileri,üretim gibi konularda hazırlanarak sınıfta bunu oynayabilirler ve sonuçta konuyu tartışırlar.

         Etkili bir yöntemdir.ancak öğretmenin drama konusunda bilgi edinmesi ve hazırlık yapması gerekir.

Bu yöntemde nasıl davranılacağı ve ne söyleneceği öğrenciye bırakıldığı öğrenciye bırakıldığı için öğrencinin yaratıcı yönlerinin gelişmesine yardımcı olur.Yaşayarak öğrenme olanağı sağlanır.Yöntemin dört aşaması sağlanır.Bunlar:ısınma,oyun,doğaçlama ve oluşumdur.