Ölçme ve Değerlendirme

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Her sistem, gerçekleştirdiği etkinliklerin amaca  ne derece  hizmet edip etmediğini saptayabilmek için öncelikle gerçekleştirdiği etkinlikler hakkında bilgi toplar.Yani ölçme (gözlem ) yapar .

Ve  bu toplanan gözlem sonuçlarını  yararlanarak bazı sonuçlara, kararlara ulaşmaya çalışır.Bu sonuçlar ilerde yapılacak çalışmalar yol gösterici ve sonuca ulaşma  amacını da güder.

EĞİTİM NEDİR?

 Bir çok eğitimci “ eğitim” kavramını çeşitli biçimde tanımlamıştır.Günümüzde kabul edilen tanım( Ertürk) tarafından yapılan tanımdır.

 EĞİTİM: Bireylere yaşantıları yoluyla  istendik ve kalıcı davranışlar kazandırma sürecidir. (1992- 1997) yıllarında yapılan açıklamalarda:

Eğitim: Davranışları istenen yönde değiştirmektir.Burada da görülüyor ki;  Eğitim bir sistem görevi üslenmektedir.

BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM:

SİSTEM: Bir dizi amacı yerine  getirmek için birbiriyle ilişkisi olan yapıya SİSTEM  denir.Örneğin: Okullar,çeşitli kurum ve kuruluşlar gibi yapılar beli bir amaç doğrultusunda oluşturulmuş birer sistemdir.

Bu yapılanma kurumların ileriye dönük çalışmalarında ,hedef belirlemelerin de, bireylerin yeni davranış kazanmalarında  ,kazanılan davranışların gelişmesinde ve pekişmesinde  bazılarının ise tamamen değiştirilmesinde  sistem devreye girer.

Ama; kimi zaman eğitim faaliyetleri sonunda,sistemin amaçladığı davranışlar istenen düzeye gelmemiş olabilir.Bu da kurumların sistem değiştirmelerine ve ya geliştirmelerine neden olur.Bu da sistemin kontrolü ihtiyacını doğurur.

  GİRDİ        

*Değiştirilecek davranışlar

*Bireylerin ön bilgileri

*Toplumun gelenekleri

*Öğretici –yönetici nitelikleri

*Öğretim yöntemleri

*Öğretime ayrılan para

*Kullanılacak araç-gereçler

 GÖZLEMLER/ SÜREÇ 

*Belirli plan ve programa  göre planlanmış eğitim etkinlikleri

 ÇIKTI

*Bu etkinliklere göre bireylerde oluşan davranış değişikliği

Denetim  ( değerlendirme)

1- Yukarıdaki sistem şemasına göre , etkileşime sokulacak tüm   veriler girilmiştir.Ayrıca bunların içinde  de süreci etkileyen ve adı söylenmeyen yasalarla,yönetmelikler de vardır.Girdi değişkenliğinin kalitesi hem süreç hem de çıktı üzerinde etkisi vardır.

     Bireylerin davranış değişikliği ,değişen davranışın pekişmesi ve ,eksik davranışların düzeltilmesi hep SÜREÇ içinde olmaktadır.

    Yeni davranışların gözlemlendiği ve ortaya çıktığı  aşama ise ÇIKTI aşamasıdır.

EĞİTİM SÜRECİ:

Bu süreç dört aşama da incelenir.

• Eğitimde geliştirilmesi  amaçlanan bazı davranışların bulunması.

• Bu amaçla bir diz eğitim etkinliklerinin  düzenlenmesi.   

• Bireyin  yeni davranışlar kazanmasının sağlanması

• Kazanılan bu davranışların   beklenen düzeyde olup olmadığının denetlenmesidir.

Her sistemde gözlendiği gibi, sistemler bazen doğru çıktılar vermeye bilir.Bunun nedeni de girdilere ve sürece dışarıdan yapılan etkilerdir.İşte sözü edilen bu aksaklıklar giderilmesi ve saptanması,yetersizliklerin   belirlenmesinde ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME devreye girer.

Ölçme ve değerlendirme sayesinde sistem kendinde meydana gelen aksaklıkların önemli bir kısmını giderebilir.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME NEDİR?

Eğitimde ölçme, öncelikle bir öğretim etkinliğine dayanır.Değerlendirme ise, bu ölçme sonuçlarına  uygun yapılır. Öğretim aynı zaman da”bireyin belli giriş davranışlarıyla sürece katılması  öğretme ve öğrenme etkisiyle birey de yaşanan değişim çabasıdır.Sonuçta birey önceden öğrendiklerini yeni davranışlara dönüştürmüştür. Eğer bireyde davranış değişimi yaşanmasa o zaman  öğretim etkisizdir.Ve yine kazanılan davranışların hayata geçmesi  söz

konusunda ise yine ölçmeye başvurulur.

Bu da ölçme ve değerlendirmenin önemini ön  plana çıkarmaktadır.Ölçme değerlendirme sayesinde bir sistem kendisinde meydana gelen aksaklıkların gidermede  önemli  kısmını saptayabilir ve ancak bundan sonra bu aksaklıkları giderme yoluna   bulabilir.

 ÖLÇME NEDİR?

“Bir niteliğin gözlemleyip gözlem sonucuna sayılarla veya sembollerle gösterilmesidir.”Veya; ölçme, herhangi özelliği( nesne,olay,durum)  o   özelliğin   niteliğine uygun  bir araçla karşılaştırarak, sonucu  aracın birimi cinsin ifade etme işidir.

ÖLÇÜM: Ölçme sonunda elde edilen değerlere ölçüm denir.(  BOY,AĞIRLIK ) gibi ölçümler doğrudan ölçme özelliğindendir. ( sıcaklık, zeka, başarı tutum,vb ) özellikler de  dolaylı ölçme özelliğine  örnektir.

DEĞERLENDİRME NEDİR? “Ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak bir değer yargısına,bir karara ulaşma işlemi” olarak tanımlanır.bütün bunarlın yapılması içinde       elimizde ölçme sonuçları ve  ölçüt takımları bulunması gerekir.

DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ: Değerlendirmede iki ölçüt vardır.

                                       DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ

            Mutlak Ölçüt                                                                       Bağıl Ölçüt

*Mutlak Ölçüt:Değerlendirilecek gruptan bağımsız olarak,saptanan ve önceden belirlenen bir ölçüttür.

*Bağıl Ölçüt: Değerlendirilecek gruba bağlı ,ve grubun başarısını öne çıkaracak  bir değerlendirmedir.

DEĞERLENDİRMENİN AMACI:Belli bir eğitim sürecinin sonunda güvenilir ve geçerli  bir yola elde edilen gözlem sonuçlarına dayanarak ve bunları amaca uygun ölçütlerle karşılaştırarak sistemdeki aksaklıları, eksiklikleri belirlemek ve  giderilmesi için önlemler alınmasını sağlamaktır.

GÜNÜMÜZDE YAPILAN DEĞERLENDİRME ÇEŞİTLERİ

• Tanımaya ve yerleştirmeye dönük değerlendirme
• İzlemeye dönük değerlendirme
• Düzeye belirlemeye dönük değerlendirme
• Başarıyı değerlendirme

EĞİTİMDE KULLANILAN TESTLERİN HAZIRLANMASINDA İZLENECEK AŞAMALAR

a)    Test amacının belirlenmesi

b)    Test kapsamında yer alacak davranışların, konu ve düzeylerinin saptanması.

c)    Testte kullanılacak uygun soru tipinin belirlenmesi.

d)    İlgili soruların hazırlanması

e)    Test güçlüğünün belirlenmesi

f)    Testin oluşturulması

g)    Testin uygulanması

h)    Test sonuçlarının değerlendirilmesi

i)     Sonuçların  istenen amaçlar için kullanılması.

ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER:

Güvenilirlik                                    Kullanışlılık                                       Geçerlilik 

*GÜVENİRİLİK:Ölçmede yapılan sonuçlara ne derece  hata karışırsa  ölçme o derece güvenilirdir. bireyler arasında  var olan gerçek öğrenme

Farklılıklarını  gösterdiği ölçüde yada bireylerin var olan gerçek öğrenme güçlerini ortaya koyduğu ölçüde güvenilirdir.

*GEÇERLİLİK: Bir ölçme aracının geçerliliği o ölçme aracının amacını gerçekleştirme düzeyi ile ilgilidir.Örnek: Bir eğitim  süreci sonunda sınav yapmanın amacı, o süreçte kazanılan veya kazanılmayan  davranışı ortaya koymaktır.

*KULLANIŞLILIK: Bir  ölçme aracının kullanışlılığı ancak;  ölçmenin çoğaltılması,,uygulaması, analiz edilmesi,  puanlamasıyla ve sınavın duyurulmasıyla 

Bu işte harcanan emek ,zaman  ve  ekonomik olması işidir.

 ***** Bir testte öncelikle güvenilirlik ve geçerlilik sonra da kullanışlılık dikkate alınmalıdır.

EĞİTİMDE KULANILAN ÖLÇME ARAÇLARI:

Okullarda çeşitli ölçme araçlarından faydalanılır. Hangi ölçme aracının  nasıl kullanılacağı konusunda  kişi yetkin olmalıdır.

OKULARDA KULANILAN SINAV  TÜRLERİ ŞUNLARDIR:

• Uzun yanıtlı yazılı sınavlar
• Sözlü sınavlar
• Kısa yanıtlı sınavlar
• Çoktan seçmeli sınavlar
• Doğru –yanlış ( sınıflandırma gereken ) sınavlar
• Eşleşmeli sınavlar
• Ödevler ve projeler.
• Aşağıda size birkaç sınavla ilgili bilgi verilecektir.

UZUN YANITLI ( yazılı ) SINAVLAR

Az  sorulardan oluşur.yanıtlar sınıflandırılmış olmadığı için ,yanıtlayıcı istediği biçimde cevaplayabilir.Yanıtların doğruluk derecesini,puanlayıcı belirler.Hazırlaması kolay  puanlaması güçtür ve hatalara neden olur.****Yazılı ifade gücünün ölçülmesinde kullanılması gereken, vazgeçilmeyecek bir sınav türüdür.*****

KISA YANITLI SINAVLAR:Hazırlanması emek ve zaman alan bir sınavdır.Çok soruyla öğrenci değerlendirilebilir.Puanlama hatası çok azdır.Yanıtı birkaç sözcük veya cümleden oluşur.

ÇOKTAN SEÇMELİ SINAVLAR: ( TESTLER)

Yazılması uzmanlık gerektirir ve zaman alır.Çok sayıda soru sorulabilir bu da testin güvenirliği ve geçerliliğini saptar Cevaplar seçeneklerin içinde olduğu için rahat bir sınavdır.

ÇOKTAN SEÇMELİ SORULARIN HAZIRLANMSINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR:

1)    Sorunun dil ve anlatım yönünden taşıması gereken kurallar

2)    Sorunun bilimsel anlamda taşıması gereken kurallar

3)    Sorunun teknik açıdan taşıması gereken kurallar

a) Sorunun tümü açısından

b)Sorunun kökü açısından

c)Sorunun doğru yanıtı açısından

d)Sorunun seçenekleri açısından

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE NERELERDE YARARLANILIR?

*ükemizde  genellikle “düzey belirleme  testleri kullanılmaktadır.Bu testler genelde belirli dönemlerde yapılır. Bu sonuçlar genelde bireyin sınıfını geçip geçmeyeceği ile  ilgilidir.

* Yine bunun yanında ülkemizde, öğrenim sürecini denetlemek için “izleme testleri ve  başarı testleri de kullanılmaktadır.Ancak bu testler ülkemizde yok denecek kadar azdır.Okullarımız ve kurumlarımız bu testler hakkında fazla bir bilgiye sahip değildirler.

Aslında bu testler “öğrenme sürecini, bu süreçteki değişimleri ve gelişimleri , pekişmeleri ve bu konuyla ilgili ip uçları veren, öğrenmelerde meydana gelen hataların, yanlışların,eksiklerin, güçlüklerin belirlenmesini sağlayan testlerdir.

BİR EĞİTİCİNİN ÖĞRETME- ÖĞRENME SÜRECİNİ İZLEME YOLLARI:

     ÖNKOŞUL EKSİKLERİ BELİRLEME:

  Bazı dersler ve bu derslerin konuları kendi içinde diğer derslerle ilişkilidir.Öğrenmenin gelişmesi  bir önceki ders konusuyla ilgilidir.Eğer öğrenci konularda  eksik öğrenme veya  öğrenememe davranışı kazanmışsa bunu izleyen konularda öğrenme güçlüğü yaşarlar.” Bu nedenle öğretmen konuları derse girerken kısa sorularla yoklayabilir”

BİREYLERİN DERSE HAZIRLIKLI GELİP GELMEMELERİNİ BELİRLEMEK:

Bir dersin öğretmen tarafından bireylere anlatılması yeterli değildir Öğretmen gelecek derse girerken öğrencilerden o dersle ilgili hazırlık  çalışması verir. Ve bunu derste kontrol eder.

YENİ BİR KONU İŞLERKEN SORULAR SORMAK:

Öğretmen konularını işlerken, bireyleri, konuya çekmek ilgisini artırmak, ve sürdürmek için öğrenilmeyen noktaları saptayıp hemen tamamlamalıdır.Bunu yaparken de farklı bireylere sorular sorarak konuyu zenginleştirmeli ve konunun anlaşılmasını ve kavranmasını sağlamalıdırlar

ÖĞRENME EKSİKLİKLERİNİ VE GÜÇLÜKLERİNİ BELİRLEMEK:

Öğretmenlerin bir konuyu işledikten sonra ,konunun hedef ve davranışları ile ilgili öğrencilerine sınav uygular .Sınav kısa yanıtlı veya çoktan seçmeli olmalıdır. Öğretmen  bireylere öğrenilememiş yerleri sorar.Yeni konuya geçmeden önce eksikler tamamlanır.

 BİREYİN BAŞARISINI BELİRLEMEK:(Dersin belirli dönemlerinde erişilen öğrenme düzeyini belirlemek)

   Öğretmenler,bir öğretim yılı içinde aralıklarla yaptıkları sınavlarla öğrenmeleri kontrol ederler. ,Bu yolla  derslerde  kazanılan davranış ve hedeflere ne derece ulaşıldığı veya ulaşılmadığına dikkat çekerler.Bu sınavlar da yapılırken öğretmen kazandırmak istediği  davranışların bütünü ölçen sorular sorar.

ÖĞRENMELERİN ÖLÇÜLMESİNDE SORU SORMANIN ÖNEMİ:

Yukarda sayılan ölçütlerin dışında hala gerçekleşmeyen ve eksik kalan öğrenmeler saptandığında zaman yitirmeden tamamlanmalıdır.Bu  durumda “soru” ve soru sormak” çok önemlidir.Öğretmenlerin sınıfta en çok kullandıkları yöntemdir.

SORU  SORMADA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR:

Öğretmenler sorularını dersin hedeflerine göre oluşturmalıdır.Hangi soruyu nerede hangi amaçla soracağını önceden hazırlanarak yapmalıdır.Sorular öğretme ve öğrenme sürecinde  hangi işlevi yerine getirecekse o amaca uygun hazırlanmalıdır.

ÖRNEĞİN:

1-    Bir bilgiyi tanıma ve hatırlama

2-    Konunun olaylarındaki nedenleri söyleme,özetleme ,örnek verme, genelleme yapma, benzerlik ve farklılık bulma gibi.( yani kavrama)

3-    Önceki öğrenmelerin yeni durumlarda kullanılması gibi ( uygulama)

4-    Öğrenilen bilgiler arasındaki ilişkilendirme ve ayrıştırma yapabilme( analiz)

5-    Yeni özgün, eşsiz bir bütün oluşturma ( sentez)

6-    Öğrenilen bilgileri kendi içinde veya kendi dışındaki   bilgilerle karşılaştırma( değerlendirme)

Yukarda saydığımız soru çeşitleri birbirlerinden farklı içeriklerle sunulduğu için öğrenme ve öğretme daha etkili ve verimli ve daha denetleyici olmaktadır.( FARKLI AŞAMALI SINIFLAMALARIN OLDUĞU UNUTULMAMALIDIR.)

SORULARIN ÖZELLİKLERİ:

 Öğretmenler soracakları sorulardan verim alabilmek için; sorularını bazı ölçme ve değerlendirme kurallarına uygun sormalıdırlar.

1-Soru yalın anlaşılır olmalıdır.

2-Soruyla ölçülmeye çalışılan davranış ne ise, soru sadece o şekilde sorulmalıdır.

3-Soru , derste anlatılan konu ve içeriğine uygun olmalıdır.

4-Soruya verilecek yanıtlar birden çok ise, alınan yanıtlar değerlendirilmeli  tek ve kesin yanıtla kalınmalı

5-Soruya doğru yanıt verilmesi, soruyla ölçülen davranış ne ise davranışın beklenen öğrenme düzeyinde olması gerekmektedir.

6-Soru o soruyla ölçülmesi  amaçlanan davranışı yeterince öğrenmiş bireylerle yanıtlanmalı ,öğrenmemiş bireylere de yanıtlamak için söz hakkı verilmelidir.

 SONUÇ OLARAK: Bir dersle ilgili öğretme- öğrenme sürecinin istenen derecede etkili, verimli olması ve öğretim programında yer alan davranışların eğitim süresinde kazanılması ve bunların yakından izlenmesi ve denetlenmesinde yani  bu uzun süreçte ölçme ve değerlendirmeden yararlanılmasına ve sonuçlarının etkili kullanılmasına bağlıdır.

Hazırlayan: Ayten IŞILDAĞ

                    Sınıf Öğretmeni