E?ik el yazysy ö?retimi

Özet

Bu ara?tyrma, ilkö?retim I. kademede e?ik el yazysy e?itimi vermenin ve günlük hayatta e?ik el yazysy kullanmanyn yararlaryny ortaya koymak amacy ile yapylmy?tyr. Ara?tyrmada ayryca, e?ik el yazysy ile ilk okuma-yazmaya ba?lamanyn önemi ve dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde durulmu?tur.

Anahtar Sözcükler: E?ik el yazysy, yazy ö?retimi

1. Giri?

Yazynyn, sözlü ileti?imin mümkün olmady?y durum ve zamanlarda ileti?imi kolayla?tyrmak, bilgi aky?yny sa?lamak, gelecekte var olma, yarynlarda ya?ama kaygysy ve ihtiyacynyn sonucu olarak ortaya çykmy? oldu?unu söylemek mümkündür. Yazy kelimesi Türkçe Sözlük'te ?u ?ekilde tanymlanmaktadyr: “Dü?üncenin belli i?aretlerle tespit edilmesi, yazmak i?i. Dü?ünceyi tespite yarayan i?aretler düzeni, alfabe. Harfleri yazma biçimi. Herhangi bir harf düzeninde biçim ve sanat bakymyndan özellik gösteren tür.” (Türkçe Sözlük, 1998, 2418).

Bazy kaynaklarda, yazynyn var olu?unun temelinde manevî, ilahî faktörlerin oldu?u bildirilmektedir. Antik ça?larda ya?ayan milletlerin efsaneleri incelendi?inde, ço?u efsanede bu milletlerin, tarihin belli dönemlerinde inandyklary tanrydan yardym aldy?y yazylmaktadyr. Yçinde bulundu?umuz ça?yn dü?ünce sistemine göre, bu durum oldukça inanylmaz görünse de güvenilir tarihçilerin görü?lerine göre bu, evrensel bir görü?tür ve yazynyn böylesi kutsal temellere dayandy?y hususunda bütün dünya ayny inany? içindedir (Lenormant, http://www.2020site.org/writing/history.html , 2004)

Kökeni ve çyky? sebebi her ne olursa olsun yazy, sadece estetik ihtiyaç de?il ayny zamanda vazgeçilmez, do?ru ve kalycy bir ileti?im sistemidir. Hiçbir yetenek ya da bulu? yazynyn bulunu?u kadar insano?lunun medeniyetine katkyda bulunmamy?tyr.

Günümüzde yazyly ileti?im için birçok alfabe kullanylmakta; kolaylyk sa?lamasy için veya estetik kaygylardan dolayy, bu alfabelerdeki harflerin de çok çe?itli sitillerde yazyldyklary görülmektedir. Cumhuriyet dönemi öncesi kullanylan Arap alfabesi için “sülüs, nesih ve rika” yazma stillerine örnek olarak gösterilebilir. Cumhuriyet dönemi öncesinde ilkö?retim için hazyrlanan “Ybtidai Mektepler Yçin Eifbâ Kitaplary”nyn birço?unda da bu yazma stilleri ile ilk okuma-yazma e?itimi yapylmy?tyr (Apikyan, 1908). Ülkemizde kullanylan Latin alfabesi için çok bilinen yazma sitillerine örnek olarak ise, dik temel yazy, dik el yazysy veya e?ik el yazysy gösterilebilir.

Bu nitel ara?tyrmada, yazma sitillerinden e?ik el yazysynyn ö?retimi, kullanymynyn önemi ve e?ik el yazysy ö?retiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler tarty?ylacaktyr.

2. E?ik El Yazysy Ö?retiminin Önemi

Ylkö?retimde yazma e?itiminin e?ik el yazysy harfleri ile mi yoksa dik temel harflerle mi olaca?y konusunda, Latin alfabesini kullanan birçok ülkede, günümüzde bile çözüme kavu?turulamayan uzun tarty?malar yapylmy? ve hâlâ yapylmaktadyr. Bu tarty?malaryn temelinde, uygulanacak ilk okuma-yazma ö?retimi metodunun e?ik el yazysyna my yoksa dik temel harflere mi daha uygun oldu?u, problemi yatmaktadyr. Okullarda ilk yazma e?itiminde sadece dik temel harflerin kullanylmasynyn sebebi, synyf ö?retmenlerinin “yazy ö?retiminde metot” konusundaki eksiklikleri olabilir. Oysa e?ik el yazysy ile ilk yazmaya ba?lamanyn gerek akademik ve gerekse günlük hayatta çe?itli faydalar sa?lady?y bilinmektedir. Ö?rencilerin, dik temel el yazysyndan ziyade e?ik el yazysyny daha kolay ö?renebildikleri ve daha i?lek olarak kullanabildikleri ileri sürülmektedir (Tarnowski vd., 2002).

E?ik el yazysynyn bilinen karakteristik ve belirleyici özelli?i yazynyn soldan sa?a do?ru kesintisiz hareketlerle yazylmasydyr (Fitzgerald, 2004). Bu durum bireye yazma syrasynda birçok fayda sa?lamaktadyr. E?ik el yazysynda, ö?renci harfleri yazarken, elini hiç kaldyrmadan belirli bir noktadan ba?layyp yine belirli bir noktada bitirmektedir. Harflerin bu ?ekildeki kesintisiz aky?y, yazynyn i?lek, kyvrak ve devamly olmasyny; dolayly olarak da ö?rencilerin, harfleri ve yazacaklary fikirleri yazma esnasynda akylda tutmalaryny mümkün kylmaktadyr (Tarnowski vd., 2002). El, dik temel harflerle yazy yazarken her harfin yazyly?yndan sonra kalkty?y için harfler arasynda oranly ve uygun bo?luk byrakma problem olabilmektedir. E?ik el yazysyndaki kesintisiz aky?, dik temel harflerle yazy yazarken kar?yla?ylan harfler arasynda oranly bo?luk byrakma problemini de ortadan kaldyrmaktadyr.

E?ik el yazysy, ö?rencilerin kelime içindeki harfleri do?ru ö?renmesinde de etkili olmaktadyr. Çünkü, elin do?ru hareket etmesi, kelimenin içinde hangi harflerin oldu?unu zihnen bilmeyi zorunlu kylmaktadyr. Piyanist ya da daktilografyn hareketlerinin süreklilik kazanmasyndan önce tu?lary ö?renmesi gerekti?i gibi, e?ik el yasynda harfleri tanymak da ayny ?ekilde hayatî öneme sahiptir (Blomenfeld, 1997 a; Fitzgerald, 2004).

Ylk yazma e?itiminde e?ik el yazysy kullanymy, bazy harflerin simetrik olmasyndan kaynaklanan harfleri ters çevirme probleminin çözülmesine de katky sa?layabilir. Ylkö?retim I. kademede ö?renciler, “b” ve “d” harflerinde veya “ev” ve “ve” gibi kelimelerde terse çevirme hatalary yapabilmektedirler. E?ik el yazysy kullanymynda böyle bir terse çevirme problemi nadiren söz konusu olabilmekteyken; dik temel harfler kullanyldy?ynda, bu harflerin veya benzer kelimelerin kary?tyrylmasy oldukça kolay olabilmektedir. Yapylan bir ara?tyrmada, e?ik el yazysy ile yazan ö?rencilerin dik temel el yazysy ile yazan ö?rencilere göre, birbirine benzeyen “b” ve “d” gibi küçük harflerin yazyly?ynda daha az hata yaptyklary görülmü?tür (Mosse, 1982 a; Fitzgerald, 2004). Blomenfeld (1997)'e göre, e?ik el yazysy yazan ö?renciler, harfleri birbirine kary?tyrmamaktadyr, çünkü elin sürekli hareketi bunu imkânsyzla?tyrmaktadyr. Ayryca, e?ik el yazysy kullanymy ö?rencilerin kelime tanymasyny da olumlu yönde etkilemektedir. Zira e?ik el yazysy ile yazmada harflerin birbirine ekleniyor olmasy, yani yazyly kelimelerin kesintisiz bir bütünlük arz etmesi ö?rencilerin kelimeleri bir bütün olarak algylamalaryny sa?lamaktadyr (Tarnowski vd., 2002).

E?ik el yazysynda, yazy el hiç kaldyrylmadan meydana getirilmektedir. Bu durum, yazarken geri dönü?leri engeller. Dik temel yazyda bu özellik yoktur. Bunu açyklayabilmek için bir piyanist örnek olarak gösterilebilir. ?öyle ki; piyanist bir parçayy icra ederken yanly? bir tu?a basty?ynda bu hatasyny düzeltmek için bir fyrsat bulamayacaktyr. Benzer ?ekilde, ö?renci de bir yazym hatasy yapty?ynda bunu düzeltemeyecek veya tüm kelimeyi silmek zorunda kalacaktyr. Bu durumda ö?retmen, ö?rencinin yapty?y yazym yanly?yny veya harfleri kullanma konusundaki ki?isel problemleri kolayca tespit edecektir. Mc.Innis (1995) ara?tyrmasynda, e?ik el yazysy kullanymynyn, ö?rencilerin yazyly kâ?ytlaryndan hata analizleri toplama imkanyny artyrdy?yny ve bu yolla ö?retmenlerin ö?rencilerin yazylaryny daha kolay ve etkili de?erlendirebilece?ini ortaya koymu?tur (a: Fitzgerald, 2004).

E?ik el yazysy, dik temel harflerden daha hyzly bir yazma metodudur (Tarnowski vd., 2002). E?ik el yazysy kullanan bir ö?renci dik temel harfleri kullanan ö?renciye göre, yazma ödevlerini daha hyzly yapacaktyr. Bu durum zamana kar?y yapylan yazyly synavlarda e?ik el yazysy kullanan ö?rencilere yarar sa?layacaktyr.

E?ik el yazysynda tüm harfler sadece bir noktadan (alt çizgiden) ba?lar. Oysa dik temel harflerin yazymy birbirinden farkly dokuz ayry noktadan ba?lamakta, bu durum ö?rencilerin kelimeleri yazarken defalarca durmasyny ve durdu?u yerden farkly bir yerden devam etmesini gerektirmektedir. Harflerin ba?lamasy gibi yazarken sona erdi?i noktalar da e?ik ve dik temel el yazysynda birbirinden farklydyr. E?ik el yazysynda harfler sadece bir noktada tamamlanyrken, dik temel harfler birbirinden farkly sekiz ayry noktada tamamlanyr (?ekil: 1). E?ik el yazysynyn bu yararlary, hem e?ik el yazysy alfabesini ö?renmeyi ve kullanmayy hem de hyzly yazmayy sa?lar.

?ekil 1: Küçük e?ik el yazysy harflerinin tümü ayny çizgide (alt çizgide) ba?lar ve ayny çizgide tamamlanyr.

Küçük ya?taki ö?rencilerin e?ik el yazysyny ö?renmesi daha kolaydyr. Çünkü, e?ik el yazysy, dik temel harflere göre daha kolay motor beceriler gerektirmektedir. Bu durum göz önüne alyndy?ynda, ilkö?retim birinci synyfta okuyan, erken ya?larda kayyt edilmi? ö?renciler için, e?ik el yazysy ile ilk okuma-yazma e?itimi verilmesinin bazy yararlar sa?layabilece?ini söylemek mümkündür.

E?itimde, kazanymlar arasy olumlu transferin yararlary ve gereklili?i tarty?masyz çok önemlidir. Kazanylmy? e?ik el yazysy becerisinin birçok alanda ve derste ö?renciye fayda sa?layaca?y muhakkaktyr. Ylk yazmaya e?ik el yazysy ö?retimi ile ba?lanmasy, uzun dönemde dik temel yazy becerisinin kazanymyny da kolayla?tyryr. E?ik el yazysy ile ilk yazma e?itimine ba?lanylmasy, ö?retmenlere okuma becerisi kazandyrma konusunda yardymcy olur; e?ik el yazysy alfabesinin kullanymy, özellikle ters okuma ve ters yazmayy önledi?i gibi, alfabe seslerinin kazanymyny da kolayla?tyryr (Fitzgerald, 2004). Blomenfeld (1997), bu becerinin okuma sürecine transfer edilebilece?ini söylemektedir. Blomenfeld gibi birçok e?itimci e?ik el yazysy ile ilk yazma e?itimine ba?lamanyn okuma ve heceleme sürecinde birçok fayda sa?lady?y görü?ündedir. A.Beka (2003)'ya göre, harfleri bir araya getirmek suretiyle kelimeler olu?turmak ayny zamanda okumayy da geli?tirmektedir. Bu durum kelimeler içindeki harfleri seslendirme becerisini de güçlendirmektedir. Di?er taraftan ö?renciler, e?ik el yazysy ile ilk yazma e?itimine ba?ladyklarynda di?er stillerde yazylmy? yazylary da kolaylykla okuyabilmektedirler (a: Fitzgerald, 2004).

Ö?rencilerin en azyndan kendi isimlerinin e?ik el yazysy ile yazyly?yny bilmeleri gerekir, çünkü ö?renciler birer yeti?kin olduklarynda resmî i?lemlerinde imzalaryny el yazysy ile atmak zorunda kalacaklardyr. Ayryca, ö?rencilerin önce dik temel harfleri sonra da e?ik el yazysy harflerini ö?renmeleri gereksizdir. Ö?rencilerin önce dik yazyyy ö?renip daha sonra e?ik yazyya ba?lamalary da zihinlerinin kary?masyna sebep olabilmektedir (Tarnowski vd., 2002).

3. E?ik El Yazysy Ö?retimi

E?ik el yazysy ö?retiminde ö?retmenlerin dikkat etmesi gereken birçok ilke vardyr. Çaly?manyn bu bölümünde ö?retmenlerin e?ik el yazysy ö?retiminde dikkat etmesi gereken ilkeler, kar?yla?ylabilecek problemler ve çözüm önerileri ile e?ik el yazysy ö?retiminde yapylabilecek bazy etkinlikler ele alynacaktyr.

3.1. E?ik El Yazysy Ö?retimine Ba?lamadan Önce Yapylacak Etkinlikler

Ö?retmenler, e?ik el yazysy ö?retimine geçmeden önce ö?rencilerin motor becerilerini geli?tirmeye dönük ve el-göz koordinasyonunu geli?tirici etkinlikler yapmalydyr.

Bu etkinliklere örnek olarak;

* Logolar veya küplerle,

* dantel yapmada kullanylan kasnaklar veya ipe geçirilmi? boncuklarla,

* yaylarla veya iplerle,

* oyun hamuruyla,

* yap bozlarla oynamak,

* makas kullanmak,

* parmakla boyama yapmak,

* havaya yazmak (hayalî olarak harfler havada yazylabilir),

* kum havuzunda çizgi çaly?malary yapmak,

* kâ?yt üzerine karma?yk çizgi çaly?malary yapmak, gösterilebilir.

Bu etkinliklere ek olarak ö?retmen, ö?rencilerden büyükçe yazdy?y harfleri parmaklaryyla veya kalemle takip etmelerini isteyebilir. Ara?tyrmalar, harf ?ekillerinin ö?retilmesinde noktalar üzerinde iz sürmeden ziyade harflere bakarak kopya edilmesinin daha etkili oldu?unu göstermi?tir. Noktalar üzerinde iz sürme e?ik el yazysyna ilk ba?layanlar için faydaly olabilir, fakat orta seviyedeki ö?renciler için bu etkinlik oldukça kolaydyr. E?er noktalary takip etme metodu kullanylacaksa ö?rencinin çizilen harfe istedi?i yerden ba?lama ihtimaline kar?y dikkatli olunmalydyr (Hofmeister, 1992).

E?ik el yazysy ö?retiminde bazy bilgisayar programlary da kullanylabilir (Young, 2002). Bu tür programlarda harflerin yazyly?lary multi-medya destekli olarak gösterilmekte, yanly?lar arasyndan do?rularyn bulunmasy vb. etkinlikler bulunmaktadyr. Bu tür bilgisayar programlarynda programly ö?retim kuramynyn ilkelerinden faydalanylmaktadyr.

3.2. E?ik El Yazysy E?itimini Planlama

Ö?retmenler e?ik el yazysy ö?retimini mutlaka planlamalydyr. Ö?rencilerin hangi harfleri ne zaman ö?renece?i, ö?retimde teoriye ve prati?e ne kadar zaman ayrylaca?y dersten önce belirlenmelidir.

Ö?renciler harflerin ?ekillerini ve bu harfleri birbirlerine birle?tirilmesini iyi bir ?ekilde kavrayana kadar e?ik el yazysy ö?retimi günlük olarak planlanmalydyr. Ö?renciler harflerin ?ekillerini iyi bir ?ekilde hatyrlayabildikten sonra, ö?retmen iyi el yazysy yazan bir synyfa sahip oldu?unun bilinciyle, ö?rencilerin daha iyi yazabilmeleri için ne tür etkinlikler yapabilece?ine karar verebilir.

Ba?langyçta e?ik el yazysy çaly?malarynyn süresi kysa tutulmalydyr. Ö?rencinin ya?yna ve kapasitesine göre bu dersler 5 ila 15 dakika arasynda olabilir (Young, 2002). E?ik el yazysy harfleri tam olarak ö?retildikten sonra harflerin kelimeler içinde ö?retilmesine ba?lanmalydyr. Ö?retilen harfler ve kelimelerle cümleler kurulmaly ve ö?rencilerin ö?rendikleri harfleri sürekli kullanarak bu harflerin kelimeler içindeki kullanyly?y konusunda yeterli beceri ve aly?kanly?a sahip olmalary sa?lanmalydyr.

El yazysy ö?retimi sürecinde, kullanylan ö?retim metotlarynyn çe?itlendirilmesi ço?unlukla daha ba?aryly sonuç sa?lar. Yazy ö?retiminde etkinlikleri çe?itlendirmek yazma çaly?malaryny daha e?lenceli hâle getirme konusunda ö?retmene yardymcy olur. Ö?retim süreci planlanyrken çe?itli metotlaryn kullanylmasy gerekti?i unutulmamalydyr.

Bir synyftaki e?ik el yazysy ö?retimine ayrylacak süre ö?rencilerin ya?, zeka ve yeteneklerine, dolayly olarak da ba?ary düzeylerine ba?lydyr. Harflerin tamamy ö?renilene kadar her gün e?ik el yazysy etkinlikleri yapylmasy gereklidir. Harfler tamamen ö?renildikten sonra i?levsel kelimelerin seçilmesi ve bu kelimelerdeki harflerin sürekli kullanymy, ayryca bu konuda verilen ödevler, ö?rencilerin yazma yeteneklerinin geli?mesine yardym edece?i gibi motor becerilerinin de geli?mesinde etkili olacaktyr.

E?ik el yazysy ö?retimine yylyn ilk yarysynda ba?lanmalydyr. Böylelikle ö?renciler yylyn ikinci yarysynda e?ik el yazysy yeteneklerini geli?tirebilme fyrsaty bulabilecektir. Ykinci dönemde yapylacak e?ik el yazysy ile cümle, paragraf veya hikâye yazma etkinlikleri, ö?rencilerin e?ik el yazysy yetene?inin geli?tirilmesine yardym edecektir. Böyle bir planlama ile ö?renciler, ikinci synyfa ba?layana kadar bir hayli aly?tyrma yapma imkâny bulabileceklerdir. E?ik el yazysyny nasyl ve nerede kullanaca?yny birinci synyfyn ikinci döneminde ö?renen ö?renci, uzun tatil döneminde kar?ysyna çykacak yazma yetene?ini kullanabilece?i fyrsatlary daha iyi de?erlendirebilecektir.

E?ik el yazysy ö?retiminde acele edilmemelidir. Ba?aryly bir el yazysy ö?retimi, bireysel farklylyklara ba?ly olarak, ölçme de?erlendirme ve yeterli aly?tyrma yapmaya ba?lydyr. Ö?renciler eski ö?renmelerinin üzerine yeni bilgiler in?a edebilirler, fakat çok hyzly bir ?ekilde ilerlemek, tam ö?renmeyi engeller ve geride ö?renmeyen ö?renciler byrakabilir. El yazysy ö?retimine ara vermeden çaly?mak demek bir aly?tyrma kitabynyn ya da çaly?ma sayfasynyn bitirilmesi anlamyna gelmemelidir. Hedef, ö?rencilerin yazmayy seven ve etkili yazan bireyler olmasydyr. Zaten ö?renci iyi yazabiliyorsa mutlaka yazmak isteyecektir.

El yazysy ö?retiminde özel defterlerin kullanylmasy gerekir. Zira özel defterlerin kullanymy hem ö?retmenin hem de ö?rencilerin i?lerini kolayla?tyryr. Bitirilen defterler atylmamaly, yanly? yapyldy?ynda do?rusunu ö?renmek için geriye dönüp bakylacak kaynaklar olarak saklanmalydyr. Çaly?ma materyallerinin planlanandan önce bitirilmesi bir problem olarak kabul edilmemelidir. Ö?renci açysyndan bu durum iyi sonuçlar do?urabilir. Çünkü ö?renci bitirilen materyali ba?ary ve övünç kayna?y olarak görebilir (Olsen vd., 2003).

3.3. E?ik El Yazysy Harflerinin Ö?retiminde Dikkat Edilmesi Gereken Ylkeler

E?ik el yazysy çaly?malarynda dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de harflerin konumlandyryly?y ve yazyly?ydyr. Harflerin do?ru olarak konumlandyrylmasy hem yazynyn daha güzel görünmesini hem de nispeten yazynyn daha hyzly yazylmasyny sa?layacaktyr.

Harflerin yazymynda dikkat edilmesi gereken üç ilke vardyr:

3.3.1. E?im: Harflerin normalde dik kabul edilen çizgileri yakla?yk 50 derecelik açyyla çizilmelidir (?ekil: 2). Harfler arasyndaki bo?luklar açylaryn birbirinden farkly olmasyna neden olabilir, fakat temelde ve her durumda her harf için e?im ayny kalmalydyr.

?ekil 2: Harflerin normalde dik kabul edilen çizgileri yakla?yk 50 derecelik açyyla çizilmelidir.

3.3.2. Bo?luk: Yki kelime arasynda bulunmasy gereken araly?a bo?luk denir. Küçük harfler kullanyldy?ynda bo?lu?un geni?li?i “u” harfi kadar olmalydyr. Yüksekli?i büyük harfler kadar olan “d, p, t” kelimenin sonunda ise bo?luk iki “u” kadar olmalydyr. “f, g, j, p, y ve z” harfleri kelimenin ba?ynda ise bo?luk yine iki katy olmalydyr. Ö?renci kelimeler arasynda uygun bo?luk byrakamyyor ise, ystampa kullanarak ö?rencinin her bir kelime bittikten sonra kelime sonuna parmak basarak sonraki kelimeyi yazmasy sa?lanabilir. Kelimeler arasyna küçük sakyz parçalary ya da ö?renciyi uyarycy kurallary hatyrlatycy çykartma türünden çe?itli ibareler yapy?tyrylabilir. Mümkün oldu?unca postit türünden hatyrlatycy ve uyarycy çykartmalaryn kullanymy tercih edilmelidir (Olsen vd., 2003).

3.3.3. Yazynyn koyulu?u: Ö?rencilerin harfleri, kaleme fazla bastyrmadan yazmalaryny sa?lamak gerekir. Ancak, büyük harfler tek ba?yna yazyldy?ynda koyu yazylmalydyr. Küçük harflerin yazyly?y ö?retildikten sonra harflerin koyuluk derecesinin aly?tyrylmasy yaptyrylmalydyr. Ö?renci kalemi çok bastyrarak yazyyorsa; bu durum ö?rencinin parmaklarynyn duru?unun farkynda olmamasyndan kaynaklanyyor olabilir. Kol kaslarynyn kontrolünün yetersizli?inin de bu probleme neden olabilece?i unutulmamalydyr. Ara syra yapylan kalem tutu? aly?tyrmalary bu problemi çözebilir. Ö?rencilere, kalemle grinin tonlaryny yakalama çaly?malary yaptyrylabilir. Bu sayede ö?renciler grinin tonlarynyn kalemin bastyryly?yndan kaynaklandy?ynyn farkyna varabilirler. Yazmayan bir kalem kullanarak, ö?renciye kalem üzerinde ne kadar basky yapaca?y da ö?retilebilir. Ö?renciye, strafor üzerine ka?ydyny koyarak yazma çaly?malary yaptyrylabilir; böylece kaleme ne kadar bastyraca?yny ö?renen ö?rencinin ka?ydy delme problemi önlenebilir. Bu problemi çözmek için gramajy dü?ük ince kâ?ytlar da kullanylabilir. Bu durumun tam tersi ö?renci çok silik yazyyorsa, ö?renciye a?yr(la?tyrylmy?) kalemler verilerek tuttu?u kalemin farkynda olmasy sa?lanabilir. Do?ru kalem tutu? çaly?malary da bu problemi düzeltmek için kullanylabilir.

Bu üç ilkeye ek olarak, güzel bir görünüm için kelimelerin defterde nerede ba?lady?y ve bitirildi?i hususu da önemlidir. Tüm etkinliklerde, defterdeki yatay çizgiyi takip etmenin ve dikey çizgide yazyyy bitirmenin ve ba?lamanyn nasyl olaca?y ö?retilmelidir. Bütün bunlaryn ö?renilmesi ve bu becerilerin geli?tirilmesi el yazysynyn daha da güzelle?mesini ve i?leklik kazanmasyny sa?layacaktyr (Olsen vd., 2003).

3.4. E?ik El Yazysy Ö?retimi Sürecinde Ö?retmenlerin Dikkat Etmesi Gereken Ylkeler

3.4.1. Tutarly Açyklamalar ve Geribildirim: E?ik el yazysy ö?retiminde açyk, tutarly ve ö?rencinin problemine dönük geribildirimler vermek veya açyklamalar yapmak en az do?ruyu göstermek kadar etkili olabilmektedir (Hofmeister, 1992). Bundan dolayy ö?retmenler yapacaklary etkinliklerin amacyny, dikkat edilmesi gereken ilkelerini önceden sözlü olarak açyklamalydyr.

3.4.2. Do?ru Oturu?: Güzel ve do?ru yazabilmek için do?ru bir pozisyonda oturmak çok önemlidir. Ö?renciler yazma amaçlaryna göre birçok pozisyonda oturarak yazabilirler ancak, bu pozisyonlardan en çok tercih edilmesi gerekeni, ö?rencinin masanyn tam kar?ysynda oturdu?u pozisyondur. Bu pozisyonda ö?rencinin yönü, tam olarak masaya do?rudur, ö?renci masaya kesinlikle dayanmaz. Bu oturu?ta vücudu dik tutmak esastyr. Ayaklar sa?lam bir ?ekilde zemine basmalydyr. E?er, ö?rencilerin ayaklary zemine de?miyor ve zeminden destek almyyorsa ayaklaryny sabitleyebilmek için ayak altyna kutu vb. ?eyler konabilir. Defter, vücudun tam olarak ön tarafyna gelecek ?ekilde syranyn üzerine yerle?tirilir. Bu pozisyonda iken sa? kol 90 derecelik bir açyyla syranyn üzerinde tutulmalydyr. Sol el ise syranyn üstünde ka?ydy tutacak ?ekilde yerle?tirilmelidir. E?er ö?renciler ayarlanabilir masalara oturuyorsa, masalaryn veya sandalyelerin boyutlary düzgün yazma için ayarlanmalydyr. Do?ru oturu?a ba?ly olarak sa? kol masaya dokunmaktadyr ancak, el bile?i masanyn yüzeyinden birkaç santim yukaryda durmalydyr.

Ö?rencilerin yazy çaly?masynda kullandyklary defter veya kâ?ytlaryn do?ru konumlandyrmasy da oldukça önemlidir. Kâ?yt veya defter ö?rencinin tam önünde ve masaya paralel bir ?ekilde konumlandyrylmalydyr. Kâ?yt veya defter ö?rencinin rahatlykla ula?abilece?i mesafede olmalydyr. Sol elli ö?renciler için, üzerinde yazy yazylan ka?ydyn sol üst kö?esi en uzakta -sa? elli ö?renciler için bu durum tam tersi- olmalydyr (?ekil: 3). Ö?rencilerin el kullanma durumlaryna göre ka?ydyn alt kö?esine bir ok i?areti çizilebilir. Ylerleyen haftalarda ö?rencilerden bu ok i?aretini kendi kendilerine koymasy istenebilir. Böylece ö?renciler, ka?ydy nasyl konumlandyracaklaryny ö?renmi? olacaktyr. Ö?renci, bo?ta kalan eliyle ka?ydy uygun ?ekilde konumlandyrabilmeli; ?ayet bo?ta kalan elini kullanamyyorsa, bu gibi durumlarda, çocu?un kullanmady?y eline bir ad verilmeli ve bu elini kullanarak ka?ydy tutma i?ini ona gösterilmelidir. Küçük ya?taki ö?renciler kullanmadyklary ellerine sanki bir ki?iden söz etmi?çesine konu?ulmasyndan ho?lanmaktadyrlar.

?ekil 3: Sa? el ve sol el kullanymyna göre ka?ydyn masa üzerinde konumlandyrylmasy. Kâ?yt, yazan ele pareler olarak konumlandyrylmy?tyr.

3.4.3. Kalemin Tutulu?u: Kalem, elin ba?, orta ve i?aret parma?y arasynda tutulmalydyr. Y?aret parma?y neredeyse düz olmaly, ba?parmakla orta parma?yn ucu birle?tirilmelidir. Orta parmak, ba?parma?y kavrayacak ?ekilde tutulmaly ve i?aret parma?ynyn da yardymyyla kalem bu üç parma?yn arasynda tutulmalydyr. Kalemin ucuyla i?aret parma?y arasynda 1,5-2 cm mesafe olmalydyr. Kalemin silgisi, kalemi tutan elin omzunu i?aret edecek ?ekilde olmalydyr. Kalemin ucundaki silginin ba?ka yönleri göstermesi ö?rencinin kalem tutu?uyla ilgili bir problemi oldu?unu gösterir (?ekil: 4).

?ekil 4: Kalem i?aret, ba? ve orta parmak yardymyyla, ucundan 1,5-2 cm uzaklykta ve ucu onu tutan elin omzunu i?aret edecek ?ekilde tutulmalydyr.

Ö?rencilerin, yazylary kötü de?ilse ve yazma egzersizlerinde acydan kaynaklanan ?ikayetleri yoksa, kalem tutu? ?ekilleri ile ilgili olarak endi?elenmek gereksizdir. Ydeal olan, ba?langyçtan itibaren ö?renciye kalemi nasyl tutaca?yny ö?retmektir. Çünkü ö?renciler yanly? aly?kanlyklar geli?tirebilir ve bu aly?kanlyklaryn düzeltilmesi hayli uzun zaman alabilir. Ö?renci yanly? aly?kanlyklar geli?tirmi? ve bu aly?kanlyklar yeniden kalem tutu? e?itimiyle düzeltilmi?se, bu ?eklin muhafazasy için her gün kysa bir süre do?ru tutu? ?eklinin aly?tyrmasy yapylmalydyr. Bu, ö?rencinin yeni bir tutu? ?ekli edindi?inin farkyna varmasyny sa?layacaktyr. Di?er tüm yazma etkinliklerinde oldu?u gibi kalem tutu? çaly?malarynda da ö?renci utandyrylmamalydyr; aksi hâlde kalem tutu? ?eklindeki de?i?ikliklere kar?y direnebilir (Olsen vd., 2003).

Ö?renci farkly bir kalemle (daha kalyn, uzun veya kysa) yazdy?ynda zorlanabilir. Küçük ya?taki ö?renciler büyük ebatly kalemlerle yazmayy tercih ederler. Ö?rencilere tercih ettikleri kalemle yazmalary konusunda synyrlama getirilmemelidir.

3.4.4. El, Bilek ve Kol Hareketleri: Yazy yazarken yukaryya do?ru çizilen çizgiler ba? ve i?aret parma?ynyn hareketleri ile çizilirken; a?a?yya do?ru inen çizgiler üç parma?yn yardymyyla çizilir. Serçe ve yüzük parma?y kapaly bir ?ekilde tutularak kâ?yt üzerine konur. Bu iki parma?yn tyrnaklary ile elin kâ?yt üzerinde kolayca kaymasy sa?lanyr. Ö?renci, eli açyk bir ?ekilde ba?ka bir ifade ile serçe ve yüzük parma?yny bükmeden yazyyorsa, serçe ve yüzük parma?y sykylarak, arasyna sünger veya bilye syky?tyrylabilir ve ö?rencinin kalemi kavramasy istenebilir. Bu ?ekilde ö?rencilere, yazarken kâ?yt üzerinde tyrnaklarynyn yardymyyla elini kaydyrma becerisi kazandyrylabilir. Yazmadaki hyzly hareketler, kolun hareketleri ve serçe-yüzük parma?ynyn kâ?yt üzerinde kaymasy ile ilgilidir. Bu hareketler, yazma etkinli?inin hyzyny, ahengini düzenleyen hareketlerdir. Kol hareketleri sadece büyük harflerin yazymynda kullanylyr. Omuzdan ba?ymsyz olarak kalem kolla birlikte hareket ettirilir. Yine ayny ?ekilde el kâ?yt üzerinde serçe ve yüzük parma?ynyn tyrnaklary üzerinde kaydyrylyr. Bu hareketler ilk yazma ö?retiminde ö?renciye kalycy bir güzel yazy yazabilme aly?kanly?y kazandyrmak için ö?retilmesi gereken hareketlerdir. Unutulmamalydyr ki, her bir hareketin otomatikle?mesi için mutlaka aly?tyrma yapmak gerekir.

3.5. E?ik El Yazysy Ö?retiminde De?erlendirme

E?ik el yazysy çaly?malary muhakkak surette denetlenmeli ve ö?rencilere uygun dönütler verilmelidir. Ö?retmen dönütlerin yapycy olmasyna dikkat etmelidir. Olumsuz, utandyrycy veya açyk olmayan dönütler yazy e?itiminde beklenen olumlu sonuçlary vermeyecektir. Dönütlerin ö?rencinin yazmasy üzerindeki etkisi de kontrol edilmelidir. Bu denetlemelerde ö?retmen, kullanaca?y ölçütleri belirlemeli ve ö?rencilerin kesin olarak takip edebilece?i yazym kavuzlary kullanmalydyr. Yazy ö?retiminde denetleme hayati öneme sahiptir, çünkü ö?rencilerin yanly? ö?renmelerini düzeltmek ilk defa yazmayy ö?retmekten daha zordur.

Ö?retmen, a?a?yda syralanan ölçütleri ö?rencilerin yazylarynda gözlemledi?inde, ö?rencilerinin iyi e?ik el yazysy yazdy?y sonucuna varabilir.

* Bütün küçük harflerin yükseklikleri do?ru

* Bütün büyük harfler ayny yükseklik ve büyüklükte

* Kelimeler arasy bo?luklar uygun

* Kelime içindeki harfler arasy bo?luklar e?it

* Harflerin e?imi birbirine paralel

* Tüm harfler çizgi üzerinde ayny ?ekilde konumlanmy?

Bu ölçütlerin tümü ayny zamanda geli?ebilece?i gibi her bir ölçütün gerçekle?mesinin farkly zamanlarda da olabilece?i unutulmamalydyr.

4. Sonuç

E?ik el yazysy ö?retiminin dik temel harflerin ö?retimine bazy üstünlüklerinin oldu?u açykça görülmektedir. Örne?in; e?ik el yazysy ö?renen ve kullanan ö?rencilerin yazma hatalary azalyrken yazma hyzlary da artmaktadyr. Ö?renciler yazylacak kelimeyi bir bütün olarak zihinlerinde tasarlamak zorunda olduklaryndan “kelime tanyma” ve “kelime hatyrlama” becerileri geli?mekte ayny zamanda harfleri tanyma becerileri de artmaktadyr. E?ik el yazysy ile ilk okuma-yazma e?itimine ba?lamak dik temel harflerin ö?renimini de kolayla?tyryrken dik temel harflerle ilk okuma-yazma e?itimine ba?layan ö?renciler e?ik el yazysy ö?retimi syrasynda bazy zorluklarla kar?yla?maktadyrlar. Günümüzde “yazma i?i” için bilgisayar, daktilo vb. çok çe?itli yazy makinelerinin kullanyldy?y dü?ünüldü?ünde; bireye ait, bireyin kimli?ini gösteren bir yazyya sahip olmak oldukça önemli hâle gelmi?tir. Ö?retmenler tarafyndan etkili ö?retim için süreci planlama, etkinlikleri çe?itlendirme vb. belirli ilkeler dikkate alyndy?ynda ilk okuma-yazma sürecinde beklenen fayda sa?lanacaktyr.

Ylk okuma-yazmada kullanylmasy gereken yöntemin ne olaca?y bu çaly?manyn konusunun dy?yndadyr ancak, MEB Talim ve Terbiye Kurulu Ba?kanly?ynca 2004 yylynda hazyrlanan Türkçe E?itimi Programynda e?ik el yazysy ö?retimi ile ilk okuma-yazmaya ba?lanaca?y ön görülmü?tür. Bu de?i?ikli?in uygulanmasy durumunda, yani ilk okuma-yazma e?itiminde e?ik el yazysy kullanylacaksa, metot sesten ö?retim olmak zorundadyr. Çünkü sesten ö?retimde, önce harflerin sesleri ve ?ekilleri kavratylmakta, sonra hecelerin, kelimelerin ve cümlelerin ö?retimine geçilmektedir. E?ik el yazysy ö?retiminde de önce harflerin bir ba?laryna seslerinin ve ?ekillerinin ö?retilmesi gerekmektedir. Bu durumda ilk okuma ve yazmada e?ik el yazysy kullanylacaksa, kullanylacak ö?retim metodunun da sesten ö?retim olmasy gerekmektedir.